Minggu, 13 Maret 2011

BOTHEKAN ( 1 )
oleh Djajus Pete pada 02 November 2010 jam 1:37

ING taun 1997, aku ngumpulake Paribasan, Bebasan, Sanepa lan sapanunggalane, cacahe ana 555 iji. Niyatku arep takterbitake dadi buku. Niyatku mbukokake uga ateges melu nguri-nguri amrih paribasan tinggalane leluhur iku ora kebacut ilang kesilep, ora beda kaya bangsane bumbon pawon sing kasimpen ana ing bothekan, ora ilang, mula rancangan buku kasebut takwenehi judhul BOTHEKAN. Nanging merga saka angele golek badhan penerbit,nganti saiki naskah kasebut isih ngangkrak.

Paribasan lan sapanunggalane tinggalane leluhur Jawa akeh sing wis ora dingerteni dening anak turune wong Jawa. Endi sing aran paribasan lan endi sing bebasan, saloka, sanepa lan sapanunggalane, ora ngerti pilah-pilahe. Racake wong kojah, digebyah uyah yen kabeh rupa paribasan. Kanggo mbedakake siji lan sijine, ing pungkasane ukara takwenehi tandha. Paribasan (Pb) ; Bebasan (Bs) ; Saloka (Sl); Sanepa (Sn) lan liya -liyane.





Katrangan :

Paribasan (Pb) :

Tetembungan gumathok, ajeg panganggone kanthi teges wantah.



Bebasan (Bs) :

Tetembungan gumathok, ajeg panganggone mawa surasa pepindhan kanggo madhakake pakarti utawa kahanane uwong.



Saloka (Sl) :

Tetembungan wantah kasamun ing umpama, mawa surasa pasemon.



Sanepa (Sn) :

Tetembungan mawa surasa mbagetake kanthi tembung kosok-balen.



Candra (Cd) :

Tetembungan kanggo nyandra peranganing badhan, solah-bawa, kahanane alam, satriya, ratu lan sapanunggalane.



Entar (Et) :

Tetembungan kiasan, dudu teges kang salugune.



Pacelathon (Pc) :

Tetembungan kanggo nyethakake apa wae kang lagi digunem.



Pepindhan (Pp) :

Tetembungan kang nyebutake apa-apa kanthi dipadhakake utawa katandhing karo barang liyane.



Basa Rinengga (Br) :

Tetembungan kang rinengga, engga dadi tetembungan kang edi-peni sarta becik mungguhing sastrane.





01. Abang-abang lambe (Pb).

Samudana ; lelamisan.



02. Abot anak tinimbang telak (Pb).

Luwih merlokake kaperluane anak tinimbang keperluane dhewe.



03. Adhang-adhang tetesing ebun (Pb)

Ngarep-arep paweweh sing durung karuwan tekane.



04. Adigang , adigung, adiguna (Pb)

Adigang : ngendelake kekuwatane.

Adigung : ngendelake kaluhuran lan kapinterane.

Adiguna : ngendelake panguwasane.



05. Adol lenga kari busike (Pb)

Dum-duman ora komanan dhewe.



06. Aji godhong jati aking ( (Pb)

Tanpa aji babarpisan.

( aking = garing )



07. Akal bulus (Pb)

Ngapusi kurang julig, gampang dingerteni dening wong sing arep diapusi.



08. Akal koja (Pb)

Ngapusi kanthi cara sing alus banget.

(sodhagar bangsa Indhu)



09. Akeh sandhungane (Et)

Kerep oleh alangan.



10. Aling-aling katon {Pb)

Arep nyelaki kaluputan,konangan saka tingkah lan guneme dhewe.



11. Aluwung kalah wang tinimbang kalah wong (Pb).

Aluwung kapitunan nanging prawira,tinimbang oleh kauntungan nanging nistha.



12. Ana bapang sumimpang (Bs)

Nyingkiri reruwet.

(bapang = blalag, njepapang mawa cagak dipaku ing pinggir dalan dienggo

tenger jenenge dalan utawa jenenge desa ).



13. Ana catur mungkur ( Pb)

Emoh ngrungokake rerasane liyan kang kurang prayoga.

( catur = gunem )



14. Ana dhaulate ana begjane (Pb)

Ana ungup-ungupe bakal nemu kabegjan nanging kabegjan iku ora sida teka.



15. Ana dina ana upa (Pb)

Wong sing ora nguwatirake pangan.



16. Anak anung anindhita ( (Br)

Anak sing linuwih tanpa cacat.



17. Anak polah bapa kepradhah (Pb)

Wong tuwa nemu reribet saka tingkah-polahe anak.



18. Anak-anak timun ( Bs)

Ngepek anake liyan,bareng wis gedhe diepek bojo.



19. Ancik-ancik pucuke eri ( Pb).

Ora kepenak atine ; tansah kuwatir.



20. Anggenthong umos (Bs).

Ora bisa nyimpen wadi.



21. Anglong jiwa (Br)

Katon saya kuru awake merga sedhih.



22. Angon iriban (Pb)

Angon wayah.



23. Angon ulat ngumbar tangan ( Pb).

Maspadakake ulate liyan,arep dikutil barange.



24. Anguk-anguk kubur (Pb)

Wis meh mati.



25. Anteng kitiran (Sn)

Esreg banget ora bisa meneng.



26. Apik kemripik nancang kirik (Pb)

Laire katon apik nanging batine ala.



27. Arep jamure emoh watange (Pb)

Gelem kepenake, emoh kangelane.

(watang = kayu prebatang = batang kayu papan uripe jamur)



28. Asrah jiwa (Br)

Masrahake pati uripe.



29. Asu arebut balung (Bs)

Regejegan perkara sepele.



30. Asu belang akalung wang (Bs)

Wong asor nanging sugih.



31. Asu gedhe menang kerahe ( Sl)

Wong kuwasa yen orakara \n karo wong cilik padhatan menang senajan

wong kuwasa iku kudune kalah jalaran luput.



32. Atangga macan (Pb)

Tetanggan wong sing ngangkah rusake liyan.



33. Ati bengkong oleh oncong ( Pb)

Wong ala oleh kanca ala, utawa : duwe karep ala banjur oleh dalan

sing ora prayoga.

(oncong = oncor ; obor ; urubing peni).



34. Atine metu wulune ( Pb)

Tuwuh drengkine ; tuwuh panastene



35. Atine momot ( Et)

Atine sabar banget.



36. Awak pendhek budi ciblek (Bs)

Wong asor kang uga asor budine.



37. Bacin-bacin iwak ala-ala sanak (Bs)

Senajan ala wong isih sedulur,yen sengsara ya ora mentala.



38. Baladewa ilang gapite ( Bs)

Tanpa daya jalaran ilang kekuwatane.



39. Bali menyang kinjeng dome (Bs)

Wong cilik dadi wong gedhe,wusana dadi cilik maneh.

(kinjeng dom = kinjeng cilik saedom )



40. Bandha bau (Pc)

Mung pawitan bau, tanpa kepinteran.



41. Banyu pinerang ( Pb).

Pasulayane (tukarane) sedulur enggal rukun maneh.



42 .Banyu sinaring ( Pb)

Tansah ngati-ati ngulatake budine liyan.



43. Bapa kesulah anak kepradhah ( Pb)

Anak wajib tanggunbg jawab marang perkarane wong tuwane sing

wis mati, nyauri utange lan sapanunggalane.



44. Bathang gajah ( Bs)

Wong gedhe sing wis ilang panguwasane.



45. Bathang lelaku ( Bs)

Wong ijen sing ngambah dalan sing mbebayani.



46. Bathang ucap-ucap ( Bs)

Wong loro ngambah dalan sing mbebabayni.



47. Bathok bolu isi madu (Bs)

Wong asor nanging sugih kepinteran.

(bathok bolu = bathok wadhah jamu jaman biyen)



48. Bau kapine ( Bs)

Ora padha pangrengkuhe ; pilih kasih.



49. Bebek diwuruki nglangi (Bs)

Wong pinter diwuruki.



50. Bebisik nguwuh-uwuh ( Bs)

Arep rempit marang wadi nanging solah bawane ngetarani

njalari kewiyak wadine.

(bebisik = omong alon ; bisik-bisik )



(Ana candhake)



BOTHEKAN (2)
oleh Djajus Pete pada 02 November 2010 jam 18:40

51. Becik ketitik ala ketara (Pb)

Klakuan kang becik utawa ala mesthi bakal katon dhewe.



52. Belo melu seton (Bs)

Wong sing mung anut grubyug.

(seton = watangan ing dina Setu)

(watangan = latihan tumbak-tumbakan)



53. Beras kutah arang mulih takere (Bs)

Pawarta kang wis sumebar ora bisa bali wutuh.



54. Berbudi bawa leksana (Br)

Seneng weweh lan netepi janjine.



55. Bisa njara langit (Pb)

Pinter banget.

(jara = bur cilik kanggo ngebur kayu).



56. Bisa njaring angin {Pb)

Pinter banget. Bisa ngrampungi pegaweyan sing wong liya ora bisa nindakake

awit saka angele.



57. Blaba wuda (Pb).

Merga saka banget lomane nganti awake dhewe kecingkrangan.



58. Blilu tau pinter durung nglakoni (Pb)

Senajan bodho nanging bisa nindakake jalaran wis dadi pegaweyane.

(blilu ; balilu = bodho)



59. Bocah wingi sore (Pb)

Wong dewasa isih dipadhakake bocah jalaran isih enom.



60. Bolu rambatan lemah (Bs)

Perkara sing embet-embetan, ora ana rampunge.

(bolu = arane tetuwuhan lan wohe sing mrambat lemah).





61. Bung pring petung (Bs)

Bocah sing wlagang banget, gelis gedhe.



62. Bungahe kaya wong nunggang jaran ebeg-ebegan (Pb)

Bungah banget.

(jaran ebeg-ebegan = jaran kepang )



63. Busuk ketekuk pinter keblinger (Pb)

Wong bodho lan wong pinter padha cilakane.



64. Bubuk oleh leng (Bs)

Duwe karep ala oleh dalan ala,saya olehe ngangseg saka senenge.

(bubuk = arane kewan bangsane thether sing mangan kayu)



65 . Byung-byung tawon kambu (Bs)

Wong pirang-pirang grudag-grudug merga kelu marang pawarta.



66 . Cablek-cablek lemut (Pb)

Ora tau nindakake pegaweyan abot nanging penak banget uripe.



67 . Cacah cucah caturan karo dhangkling (...)

Eman-eman caturan karo wong gendheng, marakake ora kajen.



68 . Cangkem gatel arang mingkem ( ...)

Seneng nyatur ala.



69. Cangkem karut (...)

Nggragas, apa-apa doyan.



70. Cangkem lunyu ( Pb)

Ora kena dipercaya guneme.



71. Cangkem rusak godhong jati krasa opak ( ,,,)

Barang kang sejatine ora patut dipangan, meksa dipangan.



72. Cangkem urab-uraban (...)

Seneng ngunen-uneni nganggo tetembungan sing saru.



73. Car-cor kaya kurang janganan (Pb)

Guneman sing ora patut , saru.



74. Caruk banyu (...)

Gedhe cilik, ala lan becik dianggep padha.



75. Ceblok alu (Pb)

Giliran.



76. Ceblok kangkung (Pb)

Bakul sing nawakake dagangane kanthi mundhak-mundhak.



77. Cebol nggayuh lintang (Bs)

Tangeh bisane kaleksanan.



78. Cedhak kebo gupak ( Bs)

Sesrawungan karo wong ala watege.



79. Cegah dhahar lan guling (br)

Tirakat ngurangi mangan lan turu.



80. Cengkir ketindhingan kiring (Bs)

Arep omah-omah kepeksa durung bisa jalaran sedulure tuwa durung

omah-omah , arep nglangkahi ora wani.

(kiring = krambil tuwa kang garing)



81. Cincing-cincing meksa klebus (Pb)

Niyate ngirit, malah ngorot, malah entek akeh ragade.



82. Ciri wanci lelahi ginawa mati (Pb)

Kelakuan ala marine yen wonge wis mati.

(lelahi = lelewa )



83. Cocak nguntal elo (Bs)

Panjangka kang nglengkara kelakone.



84. Colok lintang (Br)

Lelungan wayah bengi tanpa obor.



85. Criwis cawis ( Pb)

Dikongkon tansah madoni nanging gelem tandang.



86. Cumbu laler (...)

Watege ora antepan, sok minggat.



87. Cuplak andheng-andheng yen ora pernah panggonane ( Bs)

Sedulur utawa kanca sing njalari ala prayoga disingkirake.



88. Dadi kembang lambe (..)

Tansah digunem.



89. Dadiya banyu emoh nyawuk (...)

Emoh.



90. Dadiya dalan emoh ngambah (...)

Emoh sapa aruh.



91. Dadiya godhong emoh nyuwek (...)

Emoh.



92. Dagang tuna andum bathi (Bs)

Gawe kabecikan lumantar wong liya.



93. Dahwen pati open ( Pb)

Nacad supaya wong liya ngemohi, perlune barang sing dicacat iku

arep diepek dhewe.



94. Dawa ilate (Pb)

Seneng golek pangalembana sarana madulake alane liyan.



95 . Dawa-dawa ula (...)

Rembugan nganti kedawa-dawa.



96 . Demang ngiras tangkilan (Bs)

Tamu ngiras dadi pladen.

(tangkilan = sowan ; seba ngarsane Ratu )



97 . Desa mawa tata, negara mawa cara (Pb)

Siji-sijine panggoinan nduweni adat tatacara dhewe.



98. Dhadhap ketuwuhan cangkring (Bs)

Perkara becik ana sing njalari ala.

(cangkring = arane wit kaya dhadhap sing uwite ana erine )



99. Dhalang krubuhan panggung ( Bs)

Wong kang kandheg guneme jalaran keweleh.



100. Dhalang ora kurang lakon (Pb)

Wong ora kurang akale.



101. Dhalang opah-opah ( Bs)

Wis rekasa malah tombok.



102. Dhayung oleh kedhung ( Bs)

Duwe karep alam oleh dalan.

(dhayung = welah kanggo nglakokake prau)



103. Dhemit ora ndulit, setan ora doyan (...)

Tansah slamet,ora ana sing nganggu gawe.



104. Dhengkul iket-iket ( Bs)

Wong bodho didadekake pengarep.

(lumrahe merga isih sedulur).



105. Dibeciki mbalang tai (Bs)

Dibeciki malah males ala.



106. Dicuthat kaya cacing (Pb)

Ditundhung kanthi degsiya banget.



107. Digarokake dilukokake kaya kebo dhebleng (Bs)

Diakon nyambutgawe abot lan prasasat ora bisa ngaso.



108. Digebyah uyah (...)

Dianggep padha wae.



109. Digembol ora mrojol, dibuwang ora kemrosak (Pp)

Pepindhane kawruh utawa ngelmu.



110. Digetak angop (Bs)

Didhawuhi nindakake pegaweyan sarana dadakan.



111. Dikempit kaya wade, dijuju kaya manuk (...)

Diopeni becik lan diweleg panganan.





112. Dikena iwake aja butheg banyune (Bs)

Bisaa kena nanging aja nganti gawe gendra.



113. Dipalangana mlumpat, didhadhunga medhot ( Pb)

Wong sing wis ora kena dipenggak kekarepane.



114. Disosog ing ujar (...)

Diune-uneni ala.



115. Diulungake endhase digandhuli buntute ( Bs)

Ing lair rila, ing batin owel.



116. Diuyah asemi ( Pb)

Ngalembana luwih saka samesthine.



117 . Diwenehi ati ngrogoh rempela (Bs)

Diwenehi kalonggaran isih kurang trima.



118. Dolanan ula mandi (Pb)

Njarag nindakake apa-apa sing mbebayani.



119. Dudu berase ditempurake (Bs)

Udhu rembug sing ora cocog karo bab sing lagi dirembug.

Utawa : aweh wangsulan sing ora cocog karo ptakonane.

(ditempurake =diedol )



120. Dudu sanak dudu kadang yen mati melu kelangan ( ...)

Senajan wong liya nanging yen nganti nemoni ora kepenak ya dibelani.

Utawa : uga bisa ateges bojo.



121. Dudutan oleh anculan (Bs)

Wong loro wis kethikan.

(weden manuk ing sawah sarana didudut)



122. Dugang mirowang (Pb)

Maune ngrewangi, wusana malih dadi mungsuhe.

(mirowang = mitulungi ; ngrewangi)



123. Durga ngangsa-angsa ( Pb)

Wong angkara murka.



124. Durung kebak keselak jujul (Bs)

Durung pinter wis pamer.



125. Durung ilang pupuk bawange (Pb)

Isih dianggep durung dewasa.



126. Durung ilang pupuk lempuyange ( Pb)

Isih cilik.



127. Durung pecus wis keselak besus (Pb)

Kawruh durung sepiroa wis keselak rabi.

Utawa : durung bisa golek pangan wis wani rabi.



128. Dreman oleh momongan ( Pb)

Wis akeh tanggungane ndadak nindakake apa-apa njalari saya

wuwuh tanggungane.

(dreman = wong wadon sing sugih anak)



129. Edom sumurup ing banyu (Bs)

Tindak sing alus ora ngetarani,dadi telik sandi.

(telik sandi = mata pita = mata-mata )



130. Eduk sandhing geni (Pb)

Gampang nuwuhake perkara.



131. Emban cindhe emban siladan ( Bs)

Pilih kasih , ora padha pangrengkuhe siji lan sijine.



132. Empol pinecok ( Pb)

Gampang banget.



133. Emprit abuntut bedhug (Bs)

Perkara sepelke dadi gedhe



134. Endhas gundhul dicukur ( Bs)

Wis ora nduwe ndadak diapusi.



135. Endhas gundhul dikepeti ( Bs)

Wis kepenak isih dikepenakake maneh.



136. Endhas digawe sikil, siki digawe endhas (Pb)

Golek pangan kanthi rekasa.



137. Enggak-enggok lumbu ( Pb)

Mung manut marang ombyake liyan.



138. Enggon Cina didoli dom (Bs)

Wong pinter diumuki.



139. Enggon welut didoli udhet (Bs)

Wong pinter diumuki kepinteran.

(udhet = anak welut ; welut cilik )



140. Entek golek kurang amek (...)

Nguman-uman wong sakatoge, tembunge ora ana enteke.



141. Entek jarake ( Pb)

Entek kasugihane.



142. Entek ngomah entek ngalas (...)

Entek sakabehe, ora ana sisane.



143. Enthengan bau (...)

Seneng tetulung rumagang gawe.



144. Enthengan tangan (...)

Cengkiling ,seneng mara tangan ; seneng milara.



145. Esuk kedhele sore tempe (...)

Guneme mencla-mencle.



146. Gagak nganggo elare merak (Bs)

Wong cilik sing uripe,panggonane lan sapanunggalane kaya wong gedhe.



147. Gajah marani wantilan (Bs)

Njarag marani kacilakan.

(wantilan = cagak kanggo nyencang gajah)



148. Gajah ngidak rapah ( Bs)

Wong kang nerak wewalere dhewe.

(gegodhongan utawa rereged kang mblasah ing lemah)



149. Gambret singgang merkatak ora ana sing ngopeni (Bs)

Prawan kenes ora ana sing nglamar jalaran ora ana priya sing seneng

ngalap bojo.

(gambret = singgang sing kapndho tumrap pari)



150. Gandane arum jamban (Sn)

Banger banget.

(jamban = pakiwan ; padusan ngiras kakus)



(Ana candhake )


BOTHEKAN (3)
oleh Djajus Pete pada 02 November 2010 jam 15:52
151. Ganti watang (...)
Ganti pegaweyan.

152. Gantung kepuh (...)
Ora duwe sandhangan kanggo salin.

153. Garing-garing anggere garang ( Pb)
Senajan mlarat nanging aja nganti ngisin-isini.
( garang = katon gagah)

154. Gedhang apupus cindhe ( Bs)
Kabegjan kang elok banget.
(cindhe ; kain sutra abang motif kembang-kembang)

155. Gedhe dhuwur ora pangur ( Bs)
Wis dewasa durung ngerti tatakrama

156. Gedhe endhase ( ..)
Kumalungkung ; gumedhe ; angkuh.

157. Gemblung jinurung, edan kuwarisan ( Pb)
Ugal-ugalan nanging tansah slamet.
(gemblung = gendheng ; edan )

158. Geni pinanggang (( Bs)
Lagi nesu tampa wewadul, saya mundhaqk nesune.

159. Gentho tlesor ( Pb)
Wong ala nyenyolong ing paran.
(gentho = maling )

160. Glathik sakurungan (Bs)
Wong-wong sing wis golong-gilig.

161. Gliyak-gliyak yen tumindak ( ... )
Senajan kanthi alon, yen terus ditandangi, suwe-suwe mesthi
bakal rampung.

162. Glundhung semprong ( Pb)
Wanita nalika wiwit bebrayan karo priya ora nggawa apa-apa.

163. Giri lusi janma tan kena ingina (Pb)
Cacing wae bisa nggremet tekan pucuk gunung, apamaneh manungsa,
saya ora kena disepelekake.
(giri = gunung ; lusi = suket ; janma = wong ; tan = ora )

164. Golek klimising lambe ( .. )
Golek suguhan.

165. Gong lumaku tinabuh (Bs)
Kumudu-kudu ditakoni.

167. Gong muni sasele (Bs)
Mriksa perkara lagi ngrungokake guneme wong siji, wong
sijine durung ditakoni.
(sasele = sasisih)

168. Greget-greget suruh (...)
Nesu nanging ora kawetu.

169. Gudhang rempelas (...)
Pinter ngapusi.

170. Gumembrang ora adang (... )
Mung anggras thok.
Mung nggetak thok sarana swara.

171. Gupak pulut ora mangan nangkane (Pb)
Melu kangelan ora melu ngrasakake pituwase.
(pituwase = asile )

172 Guru aleman (...)
Seneng dialembana.

173. Guru Bakal (Br)
Samubarang kang isih wujud bakal, durung dadi dandanan. Kayadene :
mas lantakan ; kapuk ; kayu ; wesi lan sapanunggalane.

174. Guru dadi (Br)
Samubarang kang wis dadi dandanan, kayadene : gelang, kalung, jarit, kursi
lan sapanunggalane.

175. Guru lagu (...)
Dhong-dhinge swara ing pungkasane tembang Macapat.
(macapat = tembang cacah 9 , yaiku : kinanthi ; pucung; asmaradana ; mijil ;
maskumambang ; pangkur ; sinom, dhandhanggula ; durma ).

176. Her gung raja manung (Bs)
Sing sugih, sing berbudi.
(her = banyu ; gung = agung )

177. Her mina kata (...)
Nungsung pawarta ; njaluk kabar.
(her = banyu ; mina = iwak ; kata =pangucap, ujar, gunem ).
(Kaya iwak ing banyu sing tansah obah lambene, kaya lambene
wong tetakon).
Yen ing crita pewayangan, sing ajeg takon mengkono iku Dursasana marang
bapa pamane,Harya Sangkuni, patih praja Hastina, sawuse Sangkuni mundur saka
pasewakan ( sawuse ngadhep Ratu). Ing pagelaran njaba ,wis dipapag Dursasana
sakadang Kurawa" ha ha ha ha ha ha....,her mina kata, Man. Nungsung pawartos,
menapa ingkang dipun rembag. Ha ha ha ha..."



178. Holobis kuntul baris (...).
Sengkut gumregut maju bebarengan.

179. Idu didilat maneh (Bs)
Njabel kesaguhan kang wis dijanjekake.

180. Idu geni (Bs)
Klakon saguneme.

181. Ila-ila wong tuwa malati (...)
Ngestokake kandhane wong tuwa.

182. Ilang-ilangan endhog siji (Pb)
Tekad-tekadan kelangan anak siji ora dadi apa,
yen anak iku ora manut wong tuywa.

183. Isih amba jangkahe. (...)
Isih aqkeh sing dijangka ; isih bisa njangka sing muluk-muluk
jalaran umure isih enom.

184. Isih mambu kulit (Pb)
Isih klebu sedulur.

185. Iwak klebu wuwu (Bs)
Kena diapusi kanthi gampoang.
Utawa : nemoni bebaya kang wis ora bisa ngoncati.

186. Jajabang mawinga-winga (Cd)
Raine mengangah abang kaya kembang wora-wari saka banget nesune.
(winga = katon abang mbranang tumrap rai ; mawinga-winga = banget abang ).


187. Janma mati murka (Pb)
Wong cilaka merga saka murkane.

188. Jaran krubuhan empyak (Pb)
Wis kanji banget
(kanji = kapok ; jinja ; trauma )

189. Jati ketlusuban ruyung (Bs)
Golongane wong becik-becik ketlusuban (klebon) wong ala.
(ruyung = rerungkutan bangsane glagah alang-alang luwih gedhe)

190. Jembar dhadhane (Et)
Sabar.

191. Jembar kawruhe (Et)
Akeh ilmune.

192. Jembar kubure (Et)
Mlebu swarga ; diapura kabeh dosane.

193. Jembar segarane (Et)
Sugih pangapura.

194. Jenang dodol tiba wedhi (Bs)
Rembug wis dadi banjur ana sing njalari jugare.
(jugar = buyar ; wurung ; ora sida )

195. Jumambak manak jumebang meteng (Pb)
Wong wadon kang sugih anak.
(Saben rambute anake wayah jumambak , kena dicambak, duwe anak maneh.
Saben anake maneh iku rambute wis jumebeng, wis wiwit weteng maneh.
Jumebeng = wayah ngarepake jumambak ).

196. Jun lokak kocak (Bs)
Wong sing ora akeh kawruhe, sok dhemen umuk.

197. Jurang grawah ora mili (Bs)
Katone loma nanging cethil.

198. Kabegjan kebrayan (...)
Sugih donya, sugih anak.

199. Kadang kadeyan (...)
Sanak sedulur ; kadang warga.

200. Kadang katut (...)
Dadine kadang karo wong liya jalaran ana sedulure sing
dialap bojo dening wong liya mau.

201. Kadang konang (Bs)
Sing diaku sedulur mung sing sugih.

(Ana candhake)

Cathetan :
Ing postingan katelu (ka-3) iki, kapungkasan tembung bebasan : Kadang konang.
Tembung bebasan iku nalare kepiye? Iber-iberan konang (kunang-kunang) sing metu ing wayah bengi katon kelip-kelip duwe lampu ing peranganing awake ,kanggo cecolok lakune jroning penteng. Padhange lampu konang, dening embah-embahe wong Jawa, kena kanggo pasemon omahe wong sugih sing padhang gumebyar. Utawa kelip-kelipe konang warna kuning iku, uga bisa kanggo pasemone wong sugih mas-masan sing rupane kuning. Pancen ya ana, wong sing mung seneng ngaku sedulure sing sugih. Sedulure sing mlarat, ora diaku, ora tau disaba.
Dadi, kanggo mangerteni tegese bebasan iku mau, isih kudu nganggo mikir-mikir yen tembung iku rupa pasemon utawa pralambang. Lan ukara iku : kadang konang, uga kepenak dirungu awit ana ritmene. Mawa lagu, berirama, ,bersajak : ang, ang. Genah yen embah-embahe wong Jawa dudu wong sembarangan, wong lantip pikir lan jero rasane, uga ing babagan sastrarne ,edi-peni, nengsemake ati. * (Bojonegoro, 2 Nopember 2010).-
BOTHEKAN (4)
oleh Djajus Pete pada 02 November 2010 jam 19:40
202. Kacang ora ninggal lanjaran (Bs)
Klakuane anak padhatan ora adoh saka klakuane wong tuwane.

203. Kajenanga, kaebora (Pb)
Arep dikapakane ,mangsa bodhoa awit wis dipasrahake.

204. Kakehan gludhug kurang udan (...)
Mung kakehan janji thok, mung omong thok.

205. Kakehan pawon (Pb)
Bola-bali ngalih omah.

206. Kalah cacak menang cacak (...)
Sabarang gawe perlu dijajal utawa dinyatakake luwih dhisik.
(cacak = jajal = coba )

207. Kandel kupinge (Pb)
Ora duwe isin.
(Senajan kupinge krungu tembung ora pantes, meksa ora isin)

208. Kandhang langit kemul mega (Br)
Wong tanpa asal paran ; wong mbambung utawa wong sing mblayangan
mrana-mrana ora duwe papan panggonan.
Tembunge : :omahe ya langit (kolong langit), kemule (yen turu) mega.

209. Kapiran kapirun, gaga ora matun, sapi ora nuntun (Pb)
Kapirun, ora kepanduman apa-apa.

210. Karoban saksi (Pb)
Wis akeh wong sing meruhi, nyekseni panggawe ala.
(karoban = kebyukan akeh)

211. Kasep lalu wong meteng sesuwengan (Bs)
Kasep banget.
(Nalika isih prawan ora suwengan, bareng wis meteng lagi suwengan. Mangka
miturut adat Jawa, wong sing lagi ngandhut ora kena kesangsangan penganggon
saka emas, gelang, kalung, suweng, ali-ali dicopoti kabeh).

212. Kawruhe jero tapak meri (Et)
Kawruhe cethek banget.

213. Kawuk ora weruh marang salirane (Bs)
Nacad marang liyan, ora ngerti menawa awake luwih ala tinimbang
sing diwadoni (sing dicacat).
(kawuk = samubarang kang ala saka wis lawase).

214. Kaya asu karo kucing ( Bs)
Ora bisa rukun.

215. Kaya banyu karo lenga (Pb)
Sedulkur sing ora bisa raket.

216. Kaya Cina craki (Bs)
Cethil banget.
(craki = cethil )

217. Kaya dhalang kurang sajen (Pp)
Wong guneman sing semune kurang greget.
( greget = semangat )

218. Kaya jambe sinigar (..)
Padha rupane, kaya wong kembar.

219. Kaya jangkrik mambu kili (Pp)
Tandange wong ngamuk sing waringuten.

220. Kaya kethek ditulup ( Bs)
Lingak-linguk merga bingung, ora ngerti apa sing bakal ditindakake.

221. Kaya kinjeng tanpa soca (Bs)
Blasuran tiondake merga ora ngerti tata.
(soca = mripat ; kaya kinjeng tanpa mripat = nabrak=nabrak)

222. Kaya mimi lan mintuna (Pp)
Tansah reruntungan, rukun banget prasasat ora tau pisah.
(mimi lan mintuna, arane uripuripan lanang-wadon sing urip ana ing
banyu pinggir segara, tansah reruntungan ora tau pisah)

223. Kaya orong-orong kepidak (...)
Cep klakep, meneng dadakan.

224. Kebat kliwat gampang pincang (...)
Tumindak kesusu wusana nemu tinemu salah.

225. Kebanjiran segara madu (Pb).
Oleh kabegjan kang gedhe.

226. Kebo bule mati setra (Bs)
Wong pinter sengsarab uripe,jalaran ora ana wong sing mbutuhake kepinterane.

227. Kebo ilang tombok kandhang (Pb)
Kelangan barang digoleki ora ketemu, malah kelangan wragad
kanggo nggoleki.

228. Kebo kabotan sungu (Bs)
Rekasa uripe jalaran kakehan anak nganti ora bisa ngragadi anak-anake.

229. Kebo lumumpat palang (Bs)
Ngadili perkara sing ora manut undhang-undhange negara.

230. Kebo mlaku dipasangi (...)
Wong sing njaluk digawekake.

231. Kebo mulih menyang kandhange (Bs)
Pangkat sing oncat saka sawijining waris, pamburine pangkat iku bisa bali
menyang waris iku maneh.
Utawa : wong sing nalika isih enom nyambutgawe ing papan adoh, bareng wis tuwa
banjur bali menyang tanah papan klairane, papan asalusule.

232. Kebo mutung ing pasangan (Bs)
Nggarap pegaweyan durung rampung, wegah nerusake.

233. Kebo nusu gudel (Bs)
Wong tuwa njaluk warah anak utawa marang wong enom.

234. Kebo sapi dikeluhi, yen wong dikandhani (...).
Manungsa iku cukup diereh nganggo tembung.

235. Kecik-kecik yen wudhu (...)
Ana ing pajagongan, sethithik- sethithik yen melu omong.
kecik = arane isi sawo
wudhu = (melu) tombok yen carane wong main, ngabotohan.
Yen ing pajagongan, ya melu tombok gunem, swara, melu omong.

236. Keduwung nguntal wedhung (Pb)
Nggetuni perkara sing wis mungkur.
(wedhung = saemper pangot utawa peso sing pucuke lancip)

237. Kegedhen empyak kurang cagak ( Bs)
Kegedhen panjangka, kurang kepinteran.

238. Kejugrugan gunung menyan (Bs)
Oleh kabegjan kang gedhe.

239. Kekudhung walulang macan (Pb)
Lumrahe sok diucapake luwih singkat : kudhung lulang macan.
Nganggo aling-aling wong kuwasa supaya kaleksanan sedyane.
(sedyane = karep tujuane)

240. Kelacak kepathak (..)
Ora bisa mukir merga wis kebukten.

241. Kendel ngringkel, dhadhag ora godag (Pb)
Ngakune kendel jebul kuwalahen.

242. Kendhile nggoling (...)
Kecingkrangan ; kurang pangan.

243. Kendhit mimang kadang dewa (Bs)
Kalis ing bebaya.
( mimang = oyot ringin sok dienggo srana panulaking bebaya k anthi
dikendhitake/disabukake ) Maksude : enggone kalis saka bebaya
kaya-kaya wis kendhitan mimang lan ya dadi kadange Dewa.

244. Kepalu ketutu (....)
Kapitunan luwih saka sawarna.
(luwih saka sawarna = luwih saka siji )

245. Kepaten obor (...)
Kelangan lacak aluraning sedulur.

246. Kepaten pasaban (Pb)
Kelangan papan pangupajiwa.

247. Kepergok pager suru (Bs).
Nemu reribed dadakan.

248. Keplok bokong (...)
Nyuraki wong kasangsaran.

249. Keplok ora tombok ( Pb)
Melu seneng-seneng ora melu kelangan wragad.

250. Kere munggah bale ( Bs)
Wong asor didadekake priyayi.

251. Kere nemoni Mulud (Pb).
Memangan kanthi dhokoh ninggal tata.

252. Keri tanpa, pinecut (Pb)
Merga rumangsa nindakake penggawe ala, atine wis sumelang
senajan ora didakwa.

253. Kerubuhan gunung (Pb).
Nemu kesusuhan gedhe.

254. Kesandhung ing rata, kebenthus ing tawang (Pb)
Nemu bebaya sing ora dinyana-nyana
(rata = papan kang rata ; tawang = awang-awang )
Ing papan rata kok bisa kesandhung? Ing awang-awang kok
bisa kebenthus?

255. Kesasaban tapih (Pb).
Priya (wong lanang ) sing kalah prabawa karo bojone.
(kesasaban = ketutupan ).
kesasaban saka tembung lingga (kata dhasar) 'sasab' sing uga ateges : menang
kesasaban tapih bisa ditegesi sing menang tapih.
tapih = jarit ; jarik (kain penganggone wanita).


256. Ketepang ngrangsang gunung (...)
Wong sekeng (mlarat) darbe panjangka gedhe.

257. Kethek saranggon ( Sl)
Wong ala sagrombolan.

258. Ketiban awu anget (Bs).
Ora ngerti apa-apa didakwa.

259. Ketiban ndaru (...).
Oleh kabegjan kang gedhe banget.
(ndaru = pulung = wahyu kabegjan )

260. Ketiban tai baya (Bs)
Kena ing dakwa, ditarka (didakwa) nindakake panggawe ala.

(Ana candhake)

Cathetan :
Apa sing takaturake iki olehku nglumpukake saka buku-buku lawas lan buku anyar. Nanging ora mesthi ana ketrangan sing jangkep, klebu paribasan, bebasan, saloka apa liyane. Mulane ing samburine ukara ana sing takkosongi kanthi tandha (...). Iku takpasrahake marang panjenengan, pemaos, kepiye enggone menggalih kanthi wis takaturi cathetan ing ngarep , apa sing disebut Paribasan, Bebasan, Saloka, Sanepa, Panyandra, Pepindhan lan sapanunggalane.(*)

BOTHEKAN (5)
oleh Djajus Pete pada 03 November 2010 jam 2:41
261. Ketonjok blolok (Bs)
Nyatur ala, ora ngerti yen wong sing dicatur ana ing kono.

262. Ketula-tula ketali (Pb))
Uripe tansah ngalami ora kepenak, kerep sengsara.

263. Kineban lawang tobat (...)
Wis ora bisa oleh pangapuraning Alah.

264. Klenthing wadhah masin (Bs)
Wong sugih, senajan wis mlarat meksa isih lumayan uripe.

265. Kleyang kabur kanginan (...)
Ngulandara ; mbambung ; urip saparan-paran.

266. Kriwikan dadi grojogan (Pb)
Perkara sepele dadi gedhe.

267. Krosak ing kene, gedebug ing kana (Pb)
Nyemoni.

268. Kudhi pacul singa landhepa (Bs)
Wis padhadene sinau,kari padha adu begja.

269. Kucing-kucing diraupi (...)
Ala-ala uga gelem jalaran lagi butuh.

270. Kumenthus ora pecus (Pb)
Sugih kesaguhan nanging ora mrantasi.

271. Kulak warta adol prungon (Pb)
Takon pawarta lan ngandhakake pawarta kang dirungu.

272. Kumrisik tanpa kanginan (Pb)
Senajan ora didakwa, sarehne rumangsa nindakake panggawe ala atine
meksa ora kepenak.

273. Kuncung nganti gelung (Pb)
Wiwit cilik nganti tuwa.

274. Kuntul diunekake dhandhang, dhandhang diunekake kuntul (Bs)
Sing apik dikandhakake ala, sing ala dikandhakake apik.
(dhandhang = manuk gagak )

275. Kutuk marani sunduk (Bs)
Njarag marani bebaya.
(kutuk = arane iwak kali ; sunduk = iratan pring kanggo nyunduki iwak)

276. Ladak kecangklak (Bs)
Wong angkuh nemu pakewuh.

277. Lahang karoban manis (Bs)
Rupane ayu tur luhur budine ; apik rupane lan apik bebudene.
(lahang = legen ; towak enom sing rasane legi)

278. Lambe satumang kari samerang (Bs)
Wis kerep dituturi nanging ora manut-manut.
(tumang = ganjel lambe pawon , lumrahe saka kreweng)
(merang = gagang pari sing wis garing sawuse gabahe dirontog).

279. Lanang kemangi (Pb)
Wong lanang sing jirih banget.

280. Landhep dhengkul (Pc)
Ora gathekan ; ora lantip; bodho.

281. Lawas-lawas kawongan godhong (...)
Wong ngabdi iku lawas-lawas mesthi ora kanggo.
(kawongan godhong = nduweni sipat kaya godhong, yen ora ana gunane
banjur dibuwang ).

282. Lebak ilining banyu (Pb)
Wong cilik dianggo tiban kaluputan.

283. Ledhang nemu pedhang (Pb)
Wong klonthang-klanthung nemu kabegjan.
(ledhang = leledhang ; tumrap wong mlaku)

284. Lengkak-lengkok ora wurung ngumbah popok ( Pb)
Bocah wadon mengkak-mengkok emoh ditari rabi. Wusana gelem semu
kepeksa lan klakon anak-anak.

285. Lidhah sinambung (Bs)
Pawarta utawa khabar kang timbal-tumimbal, gethok tular.

286. Lodho-lodho walang sangit nggendhong kebo (Bs)
Katone ora duwe akal ala, jebul julig banget.

287. Lukak apapak (Pb)
Wong bodho ambege kaya wong pinter.
(ambege = patrape ; solahe ; gayane )

288. Lumpat kidang (Pb)
Ora kanthi urut kacang, ana sing diliwati.

289. Lungguh ngedhangkrang kaya dhalang sila tumpang (Pp)
Lungguhe katon angkuh.

290. Luput cinatur (Pc)
Wis ora perlu dicatur maneh merga wis cetha alane.
(dicatur = digunem)

291. Luput suwuk (Pb)
Wis ora kena dituturi.

292. Lurung buntung (Pb)
nDakwa durjana (maling) ora bisa nggoleki.

293. Luwih rupa kurang candra (...)
Isih luwih endah rupane sing dicandra tinimbang karo olehe nyandra.

294. Mada kawongan (Pb)
Nacat nanging ing batin isih seneng.

295. Madal sumbi (Pb)
Madoni prentah ora tumuli nindakake pakon.
(pakon =prentah)

296. Madal wicara (Pb)
Madoni dhawuh.
(wicara = omong )

297. Madu balung tanpa isi ( Bs )
Ngrembug perkara sepele nganti regejegan.

298. Macan guguh (Bs)
Wong gedhe senajan wis ilang panguwasane nanging isih medeni.
(guguh = ompong )

299. Maju ewuh mundur kepaluh ( Pb)
Yen sedyane (karepe) diterusake bakal nemoni ora kepenak,
nanging yen diwurungake uga bakal ngalami kapitunan.
(paluh = blethokan ; jeblogan )

300. Malang-malang kaya andha, menthang-menthang kaya gandhewa (..)
Memalangi ; ngalang-alangi.

301. Malik bumi (Pb)
mBalik ngeloni mungsuh.

302. Malik tingal (Bs)
Nyelaki keyakinane, mari olehe setya suwita banjur ngeloni mungsuh.

303. Maling aguna (Pb)
Wong ala sing pinter banget nandukake pialane.
(nandukake = ngecakake )

304. Maling atma (Pb)
Maling sing ngarah pati.

305. Maling nebu sauyun (Pb)
Wong saomah ala kabeh.
(nebu sauyun = kaya wit tebu sadhapur; sagrombol )

306. Maling sadu (Pb)
Wong ala sing tindak-tanduke katon becik.
(sadu = utama ; suci )
(tindak-tanduke kaya wong suci,jebul wong ala)

307. Maling sandi (Pb)
Nindakake panggawe ala nanging ora ngetarani.
(sandi = winadi ; sinamun ; sinamar ).

308. Maling totos (Pb)
Benggole maling ; gegedhuge maling.
(totos = jejunggul utawa lelurah sing diwedeni)

309. Mambu kulit daging (Pb)
Isih kepernah sedulur.

310. Mambu-mambu yen sega (Pb)
Senajan ala wong isih sedulur.

311. Manuk mencok dudu pencokane ; rupa dudu rupane (Pc)
Barang kang nyalawadi.

312. Mantu mbata rubuh (Pb)
Mantu luwih saka siji dibarengake.

313. Mata yuyu (Et)
Gampang nangis ; gembeng.

314. Matang tuna numbak luput (Pb)
Kabeh panjangkane ora kaleksanan (ora klakon).
(watang = tumbak tanpa lelandhep ; genter ; kayu prebatang)

315. Mbalung usus (Bs)
Kekarepane kendho-kenceng ; ora ajeg.

316. Mbeguguk ngutha waton (Pb)
mBangkang prentah.
(mbeguguk = mbegogok )

317. Mbondhan tanpa Ratu (Bs)
Tumindak sasenenge dhewe, ora perduli marang anane angger-angger.
angger-angger = pranatan (pranatan lumrahe digawe dening Ratu utawa pangarsane
Negara). Bondhan = arane joged utawa beksan. mBondhan = jejogedan seneng
nganggep kaya wis ora ana Ratu ; kaya wis ora ana angger-angger.

318. Mburu kidang lumayu (Bs)
Ngarah barang kang mokal bisane kena.

319. Mbuwang rase oleh kuwuk (Pb)
mBuwang sing ala malah oleh sing luwih ala.
(kuwuk = kucing alasan )

320. Menang akal karo okol (...)
Kapinteran luwih unggul tinimbang karo karosan.

( Ana candhakle )


BOTHEKAN (6)
oleh Djajus Pete pada 04 November 2010 jam 7:36
321. Menangi gajih ( Pb)
Menangi kepenake, ora melu nglakoni rekasane.
menangi = nemoni = ngalami

322. Meneng-meneng ngandhut kreneng (Pb)
Katone ora apa-apa nanging batine duwe niyat.
(kreneng = panci rantang kanggo ngirim isi sega,lawuh-sayur.
Katon primpen isine ora katon, kaya wong duwe niyat
sing sumimpen ing jrone ati.

323. Menthung koja kena sembagine (Pb)
Rumangsa bisa ngapusi, nanging sejatine dheweke sing kapusan.
koja = sodhagar (pedhagang ) bangsa Indhu.
sembagi = kain weton manca (import)

Cethane, saka rumangsane bisa ngapusi sodhagar Indhu kuwi,
ora ngertiya sembagi duweke dhewe kena diapusi koja.


324. Midak ilat (Pb)
Kurang ajar.

325. Midak supata (Pb)
Nerak wewalere dhewe.
(supata = sumpah )
Padha karo nerak sumpahe dhewe, nerak wewalere dhewe.
wewaler = larangan

326. Mikul dhuwur mendhem jero (Bs)
Agawe kuncarane asmane wong tuwane.
Cethane : Apike wong tuwane kudu dipikul dhuwur, yen ana
alane wong tuwa, alane kudu dipendhem sing jero, dilalekake,sukur
melu dijalukane sepura marang Pangerane.

327. Milang tatu (Pb)
Ngetung lan nggetuni kaluputane.
(milang = ngetung)

328. Mirong kampuh jingga (Pb)
Madeg kraman ; mbalela ; mbrontak.
mirong = ngemulake kampuh (jarit) ing pundhak terus nutupi
awake. (Ukara ksb uga sok dijangkepi tembung : mbondhan tanpa
ratu, dadi : Mirong kampuh jingga, mbondhan tanpa ratu sing ya
padha tegese,yaiku : nedya mbalela, madeg kraman ; mbrontak marang
Ratu sing ngerehake.


329. Mitra kinulit daging (Pb)
Mitra wis manjing dadi sedulur.
manjing = mlebu ; lumebu ; rumesep (meresap).

330. Miyak wangkong ( Pb)
Ngandhakake wewadine liyan.
wangkong = tangkepane bokong
Maksude : wewadi sing primpen kaya ing cepitane bokong sing ndhelik
kok diwiyak (dibukak) dikandhakake uwong.

331. Mrojol selane garu (Pb)
Bisa oncat saka bebaya sing wis meh tumiba.

Katrangan :
Garu sing ana untune, nggarut lemah lan isih ditumpaki sing nggaru, apa
wae sing kena lakune garu wis mesthi keterak. Kok ana sing bisa
mrojol, luput saka lakune garu. Iku dening embah-embahe wong Jawa
sing ngripta paribasan iku, kena kanggo sanepane wong sing bisa
oncat sumingkir saka bebaya sing wis meh tumiba.


332. Mubra-mubru blabur madu (Pb)
Sarwa kecukupan ing sakabehe.
blabur = alabur = berlabur.

333. Mulur nalare (Et)
Bisa nggagas landhung.

334. Mumbul-mumbul kaya tajin (Pb)
Atine tansah lunja-lunja, ora kena diendhakake.
tajin = banyu ing liwet sing wis umob.
lunja-lunja = lunjak-lunjak seneng banget.
diendhakake = dipenggak

335. Nabok nyilih tangan (Bs)
Namakake panggawe ala sarana kongkonan.

336. Nampel puluk nebak wong mangan (Pb)
Nyenyongah rejekine liyan njalari rejekine liyan iku
dadi wurung.

337. Nandur pari jero (Pb)
Gawe kabecikan mbokmenawa anak-turune bisa nampa piwalese.

338. Nandur wiji keli (Pb)
Ngopeni turune wong becik, mbokmenawa ing tembe ana piwalese.

339. Nangung mloroting wuwung owahing sirap (Pb)
Nanggung yen ora bakal nemu cilaka utawa kapitunan.

340. Napuk rai (Bs)
Gawe wirang ing pasamuan (pajagongan).

341. Ndhupak apus kependhem (...)
Ngelingake perkara kang wis sirep.

342. Negara gedhe obore padhang jagade (Pb)
Sakehing prakara ditliti priksa kanthi adil.

343. Ngabangake kuping (Pb)
Agawe muring.

344. Ngadhep celeng boloten (Bs)
Srawung karo wong sing ala watake.
boloten = reged.

345. Ngajak ora omah (Pc)
Ngajak bubrah.

346. Ngamuk punggung (...)
Ngamuk kaya ngamuke wong bodho sing nekat tanpa petung.

347. Ngandel tali gedebog (Bs)
Percaya marang wong sing ora sentosa budine.

348. Ngandhut godhong randhu (Pb)
Guneme lunyu mencla-mencle.
Cethane : godhong randhu yen digeceg, demekane pancen lunyu.

349. Ngangsu apikulan warih (...)
Golek ilmu wis sangu dhedhasare ilmu iku.
warih = banyu

350. Ngatonake siyunge (Bs)
Ngatonake panguwasane.

351. Ngaup awar-awar (Pb)
Suwita wong mlarat uatawa wong sing ora duwe panguwasa.

352. Ngidak geni blubukan (Bs)
Nemu cilaka saka kurang pangati-atine.
geni blubukan = geni wawa campur awu.

353. Ngebuk wong meteng (Bs)
Ambegsiya banget ; sawenang-wenang.

354. Ngebun-ebun enjang ajejawah sonten (Ws/ Wangsalan)
Nyuwun rabi ; nglamar

Cethane :
bun wayah esuk arane awun-awun
udan wayah sore arane rarabi
tembung awun-awun kedhapuk dadi tembung : nyuwun
tembung rarabi kadhapuk dadi tembung : rabi

355 .Ngelem legine gula (Bs)
Ngalembana wong gedhe utawa wong pinter.

356. Ngemut legine gula (Bs)
Dititipi barang, dielongi mbaka sethithik, dijaluk ora diwenehake
jalaran ngrasakake enak.

357. Ngenteni timbule watu item, ngenteni kereme prau gabus (Pb)
Ngarep-arep barang sing mokal kelakone.
(watu item = watu antep sing rupane ireng)

358. Nggajah elar (Bs)
Kumalungkung ; sombong ; gumedhe.

359. Nggantung untu (Pc)
Wis kepengin banget memangan.

360. Nggayuh-nggayuh luput ( Pb)
Kang dijangka ora klakon.

(Ana candhake)


BOTHEKAN (7)
oleh Djajus Pete pada 07 November 2010 jam 14:06
361. Nggayuh tawang (Pb)
Njangka prakara kang mokal.
tawang = langit

362. Nggedebog bosok (Bs)
Wong kang ala rupane lan ya ala klakuane.

363. Nggedhekake puluk (Et)
Nengenake memangan.

364. Nggegalak racak , menangi kemreki.
Nggugah marang kekarepan kang ala.

365. Nggegem watu (Pb)
Ngincim arep males.

367. Nggenteni watang putung (Bs)
Nggenteni pegaweyan.

368. Nggepok wangkong (Pb)
Geneman nganti nggepok cacate wong sing diajak guneman.

369. Nggondheli buntute macan (Pc)
Nggugu ujaring durjana, manut satingkah-polahe.
durjana = maling ; rampog ; mbrandhal.

370. Nggudel bingung (Pb)
Ora karuwan polahe jalaran keslepeg butuh.

371. Nggutuk api lamur (Bs)
Maeka marang liyan nganti nemu cilaka, nanging banjur api-api
(ethok-ethok) ora ngerti sebabe nemu cilaka.
nggutuk = nggepuk ; menthung

372. Nggutuk elor kena kidul (Pb)
Nyemoni.


373. Ngingu satru nglelemu mungsuh (Pb)
mBeciki marang mungsuh.

374. Nglancipi eri (Pb)
Ngobongi atine wong sing wis muring, kareben saya muring.

375. Nglungguhi klasa gumelar (Pb)
Nemu kepenak dene kabeh wis cumepak.

376. Nglungguhi klasa pengulu (Pc)
Dialap bojo dening ipe kapernah tuwa ing sapatine bojone.

377. Ngontragake gunung (Pb)
Misuwur banget ; nggumunake banget.
Kayata : wong sekeng (ringkih) bisa ngasorake wong sentosa utawa,
wong bodho bisa ngasorake wong pinter.

378. Ngoroki kuping (Pb)
Ngandhani utawa nuturi akeh-akeh.

379. Ngoyag-oyag turus ijo (Pb)
Ngganggu gawe prawan sing durung dewasa, utawa :
nDhemeni wadon bojone liyan.
turus = kethokan wit-witan cilik-cilik sing arep ditandur.

380. Ngrebut kemiri kopong (Pb)
Melik barang sing tanpa ana ajine.

381. Ngregem kemarung (Pb)
Momong wong sing angel watake lan mbebayani.
kemarung = erining oyot gembolo (gembili).

382. Ngubak-ngubak banyu bening ( Pb)
Gawe rerusuh.

383. Nututi layangan pedhot (Bs)
Ngarah baline barang sepele sing wis ilang, saumpama
sedyane klakon ora gathuk karo rekasane nututi.

384. Nyagak alu (Pb)
Dipercaya nanging ora mitayani (ora mrantasi).

385. Nyokot kelud (Bp).
Nglakoni pegaweyan kanthi rekasa ora ngrasakake pituwase.
pituwase = asile ; sembulihe, imbalane.

386. Nyalulu nruwelu (Pb)
Teka ing omahe wong duwe gawe tanpa diundang, mung golek suguhan.

387. Nyandhung cepaka sawakul (Pb)
Nemu kabegjan gedhe.
cepaka = barang kerajinan saka perak kayadene mangkok, bokor.

388. Nyaru wuwus ( Pb)
Nyela-nyela wong lagi guneman.
wuwus = omong

389. Nyawa saringan (Pc)
Wong utawa bocah sing bisa waras saka enggone lara meh
mati. Utawa : wong kang bisa lolos saka bebaya pati.

390. Nyempal sambi mancal (Bs)
Njupuk barange wong sing dipondhoki banjur lunga.
sambi = nyambi.

391. Nyeret pring saka pucuk (Bs), utawa : Ngglandhang pring
saka pucuk (Bs).
Pegaweyan sing sabenere gampang, dadi angel saka kleru
panggarape.

392. Nyolong pethek ( PB)
Luput ing pangira.
pethek = bethek ; pangira

393. Nyumur gumuling (Bs)
Babarpisan ora bisa nyimpen wewadi.
wewadi = wadi ; rahasia.

394. Nyundhang bathang bantheng (Bs)
Njunjung dharahing (turuning) ngaluhur sing wis apes.

395. Nyunggi lumpang kentheng (Pb)
Ngrasakake sesanggan kang banget abote.
lumpang kentheng = lumpang gedhe saka watu.

396. Nyungkup kramat bejad (Bs)
mBeciki apa-apa sing wis rusak banget.
kramat = makam , kubur

397. Nyuwuk kempul (Pb)
Ngreribedi wong kang lagi rembugan.
kempul = saemper gong cilik.

398. Obah ngarep kobet mburi (Pc)
Yen sing dadi pengarep gelem nyontoni, andhahane melu wae.
andhahan = reh-rehan ; bawahan ; anak-buah

399. Oleh angin becik ( ...)
Ana ungup-ungupe bakal oleh kabegjan.

400. Olehe njenthik arep dijempol (Pc)
Olehe njaluk arep dijaluk.

401. Opor bebek mentas saka awake dhewek (Bs)
Bisa mentas saka pambudidayane dhewe.

402. Ora ana balung erine (Pb)
Ora gawe sumelang apa-apa.

403. Ora ana banyu mili mendhuwur (...)
Turun apik ya dadi apik.

404. Ora ana kukus tanpa geni (Bs)
Saben ana warta mesthi ana nyatane.

405. Ora angon kosok (Pb)
Ora angon wayah.

406. Ora antop ora segu (Pb)
Ora nyuwara apa-apa.

407. Ora bisa ndulit mangsi (...)
Ora bisa nulis.

408. Ora duwe wudel (Pc).
Ora duwe nalar.

409. Ora ganja ora unus (Bs)
Rupane ala lan atine uga ala.
ganja = dhasar pesining keris sing rumakit karo wilahane.
unus (diunus) , tumrap keris sing diunus (dibateg) metu saka wrangkane.

410. Ora gembring ora waring (Pb)
Ora nyandhang , mlarat banget.
gembring = tipis lan mimpring tumrap kain.
waring = bangsane kadut alus sok digawe jubah.

411. Ora gembung ora irung (Pb).
Mlarat ora duwe keluwihan apa-apa.


412. Ora gendhong ora titir (Pb).
Ora kandha-kanda ; ora omong-omong.

413. Ora gombak ora kuncung ambege kaya Tumenggung (Pb)
Mlarat ora duwe kepinteran apa-apa nanging
gumedhe banget.

414. Ora jaman ora makam (Pb)
Ora manut kalumrahane wong akeh.

415. Ora Jawa (..)
Ora weruh ing tata.

416. Ora keris ora keras (...)
Senajan ora duwe gegaman yen keras (anggras).
keras omonge = anggras omonge ; banter sigrak omonge

417. Ora mambu enthong irus (Pb)
Wong liya braya ; dudu sedulur.

418. Ora ngerti kenthang kimpule (Pb)
Ora ngerti perkarane.

419. Ora ngilo githoke (Pp)
Ora ngelingi marang kekurangane awake dhewe.

420. Ora polo ora uteg (Pb)
Gebleg banget.


Pangimpun : Djajus Pete,
Pengarang Sastra Jawa Modern
Bojonegoro, 6 Nopember 2010.

(Ana candhake)


BOTHEKAN (8)
oleh Djajus Pete pada 07 November 2010 jam 1:42
421. Ora tedheng aling-aling (Pb)
Blaka suta ; bares kures ; blak kotang terus-terang.

422. Ora tembung ora lawung (...)
Nyilih barang ora nembung.

423. Ora thothok ora jawil (Bs)
Ora wewarta marang wong sing pantes dijaluki rembug.
wewarta = warta ; kabar

424. Ora uwur ora sembur (Bs)
Wong tuwa sing ora menehi pawitan bandha marang anak lan
uga ora menehi pitutur becik.

uwur = 1) apa-apa sing disawurake.
2) nyebar wiji ing papagan utawa ing tegal.
sembur = semprot kang metu saka cangkem, maksude : swara, pitutur.

425. Ora weruh Alip bengkong (Pb)
Ora ngerti tulisan Arab.

426. Ora weruh pa pincang (Pb)
Ora ngerti tulisan aksara Jawa.

427. Ora weruh udanegara (...)
Ora ngerti ing tatakrama.

428. Orong-orong nggotong genthong (Bs)
Njangka prakara sing mokal kelakone.

429. Othak-athik didudut angel (...)
Katone kaya gampang jebul angel.

430. Owal awil awel (...)
Katone kaya gampang satemene angel.
(Padha tegese karo No.429)

431. Padu jiwa dikanthongi (Pb)
Pinter ngikal (ngronce) basa sing dienggo prakaran (padu).

432. Palang mangan tandur (Bs)
Pinrecaya rumeksa malah ngrusak.
pinrecaya = dipercaya
rumeksa = ngrumat

433. Pandengan karo srengenge (Bs)
Memungsuhan karo wong sing nduweni panguwasa.

434. Panen mata pailan gulu (Bs)
Weruh panganan werna-werna nanging ora melu ngrasakake
merga ora diwenenhi.
pailan : kahanan paceklik,larang pangan.

435. Peti geni (...)
Nyirik geni sarana ora mangan lan ora ngombe.

436. Pecruk tunggu bara (Bs)
Wong ala sing pinrecaya rumeksa barang kang dadi pekaremane.
Utawa : wong sing dipasrahi sing dadi pekaremane.

pecruk = pecuk , manuk sing pakanane iwak loh ,seneng nglangi ing
banyu, cakar lan sikile ana slapute kaya bebek.
bara = arane piranti kanggo golek iwak.

437. Pendhitaning antiga (Bs)
Laire kaya suci, njerone ora suci.
pendhitaning antiga = pendhitaning endhog, njaba putih, njero kuning.

438. Peteng jagade ( Et)
Susah.

439. Pidak pidarakan cekel longaning bale )Br)
Wong asor.

440. Pidak sikil njawil mungkur (...)
Wis kethikan.

441. Pilih-pilih tebu (Pb).
Milih-milih malah oeh sing ala (boleng).

442. Pisah kebo (Bs)
Pegatan durung sah, wis ora kumpul tunggal saomah.
pisah kebo = pisah ranjang

443. Pitik trondhol dibubuti wulune (Bs)
Wong mlarat kemalingan nganti entek-entekan.

444. Playune lonjong mimis (Sn)
Rikat banget
mimis = pelor ; pluru

445. Polahe kaya gabah diinteri (Cd)
Padha mlayu bingung pating bilulung.

446. Punjul ing apapak (Pb)
Wong kang luwih saka sapepadhane.

447. Pupur sawuse benjut (Bs)
Dadi ngati-ati sawuse ngalami cilaka.

448. Rai gedheg (Bs)
Ora idhep isin ; ora duwe isin.

449. Ramban-ramban tanggung (Pb)
Narka utawa ndakwa wong nanging ora ngerti jenenge.
Narka = nerka ( menerka )

450. Rampek-rampek kethek (Pb)
Nyanak wong ala, ditamani piala.

451. Rawe-rawe rantas malang-malang putung (Br)
Kabeh sing memalangi kekarepane bakal disirnakake.

452. Rembesing madu (Br)
Tedhak turune wong luhur.

453. Rembuge kaya welut dilengani (Pb)
Mencla-mencle.

454. Rembuge peret beton ( Sn)
Mencla-mencle.
(Padha tegese karo No. 453).

455. Renggang gula kumepyur pulut (Sn)
Raket banget srawunge.

456. Rindhik asu digitik (...)
Semrinthil dikongkon apa wae sing cocog karo kesenengane.

457. Rog-rog asem (Pb)
Mung kala-kala ; ora bisa ajeg.

458. Rupak jagade (ET0
Ora duwe pasaban awit wis dicidrani kabeh.

459. Rupak segarane (Et)
Ora gelem memehi pangapura.

460. Sabda pandhita Ratu (Bs)
Gunem sepisan dadi lan bakal ditetepi (diwujudi)
sabda = gunem.
Guneme pendhita lan Ratu iku,sepisan dadi, ora bakal diambali.

461. Sabuk galeng (Pb)
Tani sugih sawah.

462. Sadumuk bathuk sanyari bumi (Bs)
Prakaran bab wanita lan lemah, lumrtah ditohi pati.

463. Sadawane lurung isih dawa gurung (Pb)
Kabar bisa sumebar tekan endi-endi.

464. Saderma dadi wayang (...)
Urip mung saderma nglakoni.

465. Sagalak-galake macan ora bakal mangan gogore (..)
Ora ana wong tuwa sing tegel gawe cilakane anake.
gogor = jenenge anak macan.

466. Sandhang-sandhang rowang (Pb)
Kena ing dakwa banjur ngembet kanca utawa sedulur.

467. Sandhing kirik gudhigen (Pb)
Srawung karo wong ala watake.

468. Sanggar waringin (...)
Wong sing dadi pangayomane sanak sedulur.

469. Sapa salah seleh (Pb)
Wong kang tumindak luput, suwe-suwe bakal konangan.

470. Sarik dalan sandhing watang (Pb)
Prakara sing ora kena diterak, yen diterak nyilakani.
sarik = wewelak utawa bebendu
watang = kayu prebatang (batang kayu).


(Ana candhake).-


BOTHEKAN (9)
oleh Djajus Pete pada 07 November 2010 jam 18:19
471. Satru ati (...)
Satru batin ; satru sing ora ngetarani.

472. Satru bebuyutan (Pc)
Satru turun-tumurun.

473. Satru munggwing cangklakan (Pb)
Satru sing kacedhak.
(Satru marang sedulur utawa marang kanca sapegaweyan).
(munggwing = ana ing..)

474. Sedhakep ngawe-awe (Bs)
Katone meneng nanging satemene sing ajak-ajak panggawe ala.

475. Sedulur asu (Pc)
Sedulur tunggal ibu, seje bapak.

475. Sedulur jambe suruh (Pb)
Dudu sedulur nanging wis manjing dadi sedulur.

476. Sedulur tunggal welat (Pc)
Sedulur tunggal ibu lan bapak.
(welat : silatan pring apus sing landhep kanggo ngethok puser bayi).

476. Sedulur sinarawedi (Br)
Kanca kang ditresnani lan dianggep wis kaya sedulur.

( Tembung : sinarawedi, ana katrangan kang nyebutake yen iku saka
tembung : SINOROH lan WADI. Wadine (rahasiane) disorohake,
dikandhakake saka wis dianggep kaya sedulur ).

477. Sekul urug (Pb)
Weweh marang wong sugih.
( sekul =basa kramane sega )

478. Sembahyang rubuh-rubuh gedhang (..)
Mung manut grubyug , ora ngerti dongane.

479. Sembur-sembur adas, siram-siram bayem (Pb)
Saka pujine wong akeh muga-muga kabul sedyane.
(adas = jinising tetuwuhan sing uwohe kena kanggo tamba)

480. Semut marani gula (Bs)
Wong marani kamelikan pangan.
(kamelikan = nduweni rasa melik ; kepengin nduweni)

481. Sendhen kayu aking (Pb)
Sumendhe saksi sing wis mati.
(aking = garing)

482. Sepi ing pamrih rame ing gawe (Pb)
Tanpa melik apa-apa, tetep nyambutgawe kanthi ati seneng.

483. Sepikul segendhongan (Pb)
Andum warisaqn miturut wewaton : pandumane wong lanang
tikel ping pindho pandumane wong wadon.

484. Setan katon (...)
Wong kang seneng adul-adul.
(adul-adul = ngandhakake apa sing dirungu marang wong
liya kanggo golek alem).

485. Setan nggawa ting (Bs)
Wong kang seneng adu-adu.
(ting = lampu cilik kanggo colok kanthi lenga patra)
(adu-adu = wadulan ; tumbak cucukan ; ngandhakake marang
wong sing dirasani).
Padha tegese karo nomer 484.

486. Si Gedheg lan si Anthuk (Bs)
Wong loro sing wis kethikan.

487. Sing digembol mrojol sing dikandhut mrucut (Pb)
Samubarang kang diduweni ilang.

488. Singidan nemu macan (Pb)
nDhelik malah ketemu mungsuh.

489. Sirat-sirat madu (Pb)
Tetembungan manis mung kanggo ngenaki ati.

490. Srigunung (...)
Wong wadon sing yen dideleng saka kadohan katon apik,
bareng dicedhaki katon ala.

491. Sritaman (...)
Wong wadon sing dideleng saka cedhakan katon apik.

492. Suduk gunting tatu loro (Pb)
Nindakake pegaweyan nandhang kapitunan rong werna.

493. Sumur lumaku tinimba (Bs)
Wong sing kumudu-kudu dijaluki wewarah.

494. Sumur sinaba (Bs)
Wong sing dadi jujugane liyan kang arep njaluk tulung.

495. Surak ambata rubuh (Pp)
Surake wong pirang-pirang keprungu bebarengan.
(swara surake mak-breg kaya rubuhe bata tumpukan).

496. Suwe mijet wohing ranti (Pb)
Pegaweyan sing gampang banget ditindakake.
(ranti = tetuwuhan endhek sing uwohe cilik-cilik kaya woh tomat)

497. Tatune arang kranjang (Sn)
Tatune kerep banget.

498. Tatu tuwuh socane (Bs)
Rembug wis dadi banjur ana sing nyetani.

499. Tekek mati ulone (Bs)
Nemu cilaka saka pokale dhewe.
( mati ulone = mati saka ngulu pangan).

500. Tembang rawat-rawat ujare bakul sinambiwara (Pb)
Kabar sing durung nyata lan orane.
(bakul sinambi wara = bakulan sinambi wara-wara)
wara-wara = aweh kabar saka rembug sing dirungu saka ndalan.

501. Tepung kebo (Bs)
Wis tepung nanging durung ngreti jenenge.

502. Thenguk-thenguk nemu kethuk (Pb)
Ora nyambutgawe nemu rejeki.
(kethuk = arane gamelan kaya kenong cilik ).

503. Tiba ing kasur (Pb)
Ngalami urip kepenak sing ora kejarag.

504. Tigan kaapit ing sela (Bs)
Wong sekeng utawa wong ringkih memungsuhan karo
wong sentosa.
( tigan = endhog )
( sela = basa kramane watu )

505. Tikus mati ing elenge (Bs)
Ora lunga-lunga merga kelangan pasaban nganti tumeka
ing pati.
( elenge = eronge )

506. Timun mungsuh duren (Bs)
Wong ringkih memungsuhan karo wong sentosa.
(Padha tegese karo No. 504).

507. Timun wungkuk jaga imbuh (Bs)
Wong bodho (dudu wong peng-pengan) kanggone mung menawa
ana kekurangan, dienggo tambah-tambah.
(timun wungkuk = timun sing cilik bungkik)

508. Trenggiling api mati (Pb)
Api-api ora ngrungokake nanging sejatine ngrungokake banget.
( api-api = ethok - ethok )

509. Tulung menthung (Pb)
Katone kaya nulung nanging saya gawe rekasane.

560. Tulung kepenthung (Pb)
Tetulung wusana nemu cilaka.

(Ana Candhake )


BOTHEKAN (10)
oleh Djajus Pete pada 08 November 2010 jam 21:16
511. Tumbak cucukan (...)
Dhemen wadul.

512. Tumbu oleh tutup (Bs)
Oleh bojo sing padha wewategane, trep, cocog.

513. Tumenga sepa, tumungkul sepi (Br)
Ora ana sing dijagakake.
tumenga = nyawang mendhuwur

514. Tumplak ponjen (Pb)
Mantu anak ragil, utawa uga ateges entek babarpisan.
tumplak = srah-srahan utawa upacara mantu anak ragil
ponjen = kanthongan wadhah jamu.

(upacara tumplak ponjen mbutuhake wragad sing akeh banget
nganti sakehing dhuwit ing kanthongan kaya ditumplak entek).

515. Tuna satak bathi sanak (Pb)
Tuna sethihtik ora dadi apa sauger tambah kenalan ; tambah sedulur.
( satak = 100 dhuwit / arane wilangan dhuwit jaman biyen )

516. Tunggak jarak mrajak tunggak jati mati (Bs)
Turune wong asor dadi gedhe, turune wong luhur dadi cilik.
( mrajak = akeh thukulane )

517. Tunggak kalingan rone (Bs)
Ngrasani wong, ora ngertri yen sedulure wong sing dirasani
ana ing kono.
(rone = godhonge )

518. Tunggak kemadhuh (Bs)
Tilas mungsuh utawa maru.

519. Tunggal ajang (Pb)
Tunggal pegaweyan.

520. Tunggal banyu (..)
Tunggal ngelmu ; tunggal guru.

520. Turu kasur dikebuti (Pb)
Wis kepenak uripe, saya dikepenakake maneh.

521. Turun udhet (...)
Turune wong asor ; turune wong cilik.
( udhet = anak welut ; welut cilik )
522. Tut wuri andayani (..,)
Ngetut ing samburine bisa nambahi kekuwatan.

523. Ula-ula dawa (Pb)
Prakara sin banjur dadi ngambra-ambra.

524. Ula marani penthung (Bs)
Njarag marani bebaya.

525. Ulat madhep ati mantep (Pc)
Mantep ing ati.
( ulat = rai ; praupan )

526. Ulate bening leri (Sn)
Suntrut ; ora katon bingar
( banyu tilas pususan beras )

527. Undhaking pawarta sudaning kiriman ( (...)
Pawarta iku lumrah mundhak, ditambah-tambahi saka sanyatane.

528. Ungak-ungak pager arang (Bs)
Injan-injen arep njupuk barange liyan.

529. Usung-usung lumbung (Pb)
Gotong royong.

530. Utange arang wulu kucing (Sn)
Utange akeh lan pirang-pirang enggon.

531. Uyah kecemplung segara (Bs) utawa : Nguyahi segara.
Weweh wong sugih , utawa uga ateges : muspra.

532. Wadhuk beruk (Bs)
Wong sing akeh tadhahe pangan.
( wadhuk = weteng )
( beruk = bathok klapa takeran beras )

533. Wani cur-cur banyu kendhi (Pc)
Wani sumpah.

534. Wastra rusak ing sampiran (Pb)
Kepinteran ilang merga ora tau kanggo, utawa : sambubarang
kang rusak muspra merga ora tau kanggo.
( wastra = jarit; jarik )

535. Wedhus diumbar ing pakacangan (Bs)
Wong ala pinracaya rumeksa barang kang dadi pekaremane.

536. Wedi rai wani silit (Pb)
Wani muna-muni yen ora ana uwonge, yen adu arep karo wonge
ora wani muna-muni.

537. Welas temahan lalis (Pb)
Welas marang liyan wusana gawe sengsarane awake dhewe.
( lalis = lunga ; ilang )

538. Wirang mbebarang (Pb)
Wong sing ngandhakake kewirangane.

539. Wis akeh sudukane ( Pb)
Wis kerep kaweruhan lupute utawa alane.

540. Winongwong Jawata (Pb)
Klakon samubarang kekarepane.

winongwong = diemong ; dijangkung ; diayomi
Jawata = Dewa

541. Wong wadon iku swarga nunut neraka katut (Pb)
Beja lan cilakane wong wadon iku gumantung marang sing lanang.

542. Yatna yuwana lena kena (Pb)
Prayitna njalari slamet, sembrana njalari cilaka.

yatna = prayitna ; waspada
yuwana = slamet
lena = sembrana
kena = kedrawasan

543. Yiyidan munggwing rampadan (...)
Durjana sing wis malih klakuane dadi wong becik.

544. Yoga anyangga yogi (...)
Murid nirokake piwulange guru.

( yoga = anak )
( yogi = pendhita ; guru )

545. Yuyu rumpung mbarong eronge (Bs)
Wong mlarat nanging omahe njenggarang gedhe.
( yuyu rumpung = yuyu sing pothol sikile ).

Katrangan :


Kapustakan :
1. S.Padmosukotjo, Sarine Basa Jawa, Noordhoff-Kolff Nv, Jakarta, 1956.
2. S.Adi , Paribasan, Bebasan lan Saloka, Penerbit Mas,Solo, 1956.
3. S.Siswosudiro , Retna Ginubah, Balai Pustaka,Jakarta, 1956.
4. Prawirodihardjo, Kepek Basa Jawi, Penerbit Sriwijaya, Madiun ,tanpa taun.
5. Suwito, Kembang Setaman, PT. Intan Pariwara, Cet.ke- 5, Klaten, 1988.
6. Kamus Pepak Basa Jawa, Edhitor Sudaryanto, Badan Pekerja Kongres
Basa Jawa, Yogyakarta , 2001.
7. Cathetan tambahan saka pangimpun, Djajus Pete, Pengarang Sastra Jawa Modern.*

(Bojonegoro, 8 Nopember 2010).-
MUTIARA KATA
Oleh Djajus Pete

01. (Abikors)
ORANG yang tak merasa bahagia dengan yang sedikit, selamanya tidak pernah menemui kebahagiaan.

02. (Joseph Addison)
PEMUJAAN adalah gairah yang pendek usianya, yang segera akan rapuh setelah akrab dengan yang bersangkutan.

03. (Joseph Addison)
BUKU adalah warisan berharga yang ditinggalkan oleh kaum genius kepada kemanusiaan, dan diberikan turun-temurun kepada anak cucu yang merupakan hadiah pula bagi mereka yang belum lahir.

04. (Joseph Addison)
HADAPILAH jiwamu dan sempurnakanlah keutamaan-keutamaanmu karena engkau disebuit seorang insan, bukan lantaran tubuhmu, tetapi lantaran jiwamu.

05. (Haji Agus Salim)
MEMPUNYAI uang adalah baik,tetapi yang lebih baik lagi ialah mempunyai sesuatu yang tidak dapat diperoleh dengan uang.

06. (St Agustuin)
KEINGINAN adalah seperti api,makin diberi kayu makin besar nyalanya.

07. ( Vittorio Alfieri)
SERINGKALI ujian bagi keberanian bukanlah berani mati,tetapi berani hidup.

08.(Karr Alfonso)
SETIAP manusia memiliki tiga karakter, yaitu : yang dia pamerkan ; yang benar-benar dia miliki, dan yang dia kira memilikinya.

09. (Ali bin Abu Thalib)
ORANG yang cuma berpikir untuk kepentingan perutnya, maka harga dirinya serupa dengan apa yang dikeluarkan dari perutnya.

10. (Ali bin Abu Thalib)
SEGALA keranjang dapat penuh karena isi, hanya keranjang ilmu, kian diisi kian minta tambah isi.

11. (Al Ma'mun)
KALAU tak ada tiga perkara, rusak binasalah dunia ini, karena kalau tak ada syahwat, putuslah keturunan ; kalau tak ada keinginan mengumpulkan, binasalah penghidupan dan kalau tak ada keinginan terkemuka, lenyap ilmu pengetahuan.

12. (Ambrosius)
EMASMU ialah hatimu, dan perakmu ialah kata-katamu.

13. (Anom)
SEORANG optimis melihat kesempatan dalam setiap malapetaka, seorang pesimis melihat malapetaka dalam setiap kesempatan.

14. (John Arbuthnot)
SEMUA partai politik akhirnya mati karena menelan kebohongan mereka sendiri.

15. (Aristoteles)
ADALAH lebih baik undang-undang daripada manusia, karena napsu dapat menguasai manusia, sedangkan undang-undang hanyalah berisikan pikiran tanpa napsu.

16. (Aristoteles)
KEMERDEKAAN tanpa tata tertib adalah anarkhi.

17. (Aristoteles)
KEJAHATAN-KEJAHATAN yang paling besar tidaklah dilakukan orang untuk mencukupi apa-apa yang sangat dibutuhkan, tetapi untuk mengumpulkan apa-apa yang tidak perlu.

18. (Aristoteles)
KEMUSTAHILAN-KEMUSTAHILAN yang masuk akal selalu lebih baik daripada kemungkinan-kemungkinan yang tak meyakinkan.

19. (Arnot)
KALAU kehormatan itu menjadi pakaianmu, maka ia akan tahan seumur hidup, tetapi kalau pakaianmu itu menjadi kehormatanmu, maka ia akan robek.

20. (Burn))
KEGELAPAN mencemerlangkan bintang-bintang, kesedihan mencemerlangkan manusia.

21. (Francis Bacon)
ADA buku yang harus dinikmati , ada yang harus ditelan dan ada beberapa yang mesti dikunyah dan dicernakan.

22. ( Bossuet)
HATI nurani adalah suara abadi dari kebenaran dan keadilan, suara yang tak dapat dibungkam oleh apa pun juga, yang diperhatikan oleh Tuhan untuk memperingatkan kita dan yang menuntut kita sebelum Tuhan berbicara.

23. (Bovee)
ORANG-ORANG sukses bekerja seperti gurdi menuju ke satu arah tujuan.

24. (Dr Werner Von Braun )
ILMU pengetahuan dan agama bersaudara, saling memerlukan bagi pengertian dan kebenaran.

25. (Percy Brigdman)
KETOLOLAN merupakan musuh besar dan penghalang bagi pertumbuhan ide baru.

26. (Ernest Bramah)
BAHKAN kambing dan lembu pun, harus menyesuaikan langkah mereka kalau menarik bajak bersama-sama.

27. (Anom)
OH, kebebasan, berapa banyak kejahatan dilakukan atas namamu.

28. (R.J. Botkin)
ORANG-ORANG yang pandai mendengar itu beruntung, malahan lebih beruntung dari orang-orang yang tak pandai bercakap-cakap.

29. (Thomas Carlyle)
KERJA adalah obat paling mujarab untuk melawan segala penyakit dan kesengsaraan yang harus diderita manusia.

30. (Burn)
BANYAK orang-orang mencapai kebesaran berkat banyaknya kesulitan dan kesukaran yang mesti mereka hadapi.*
31. (Jullius Caesar)
Orang penakut itu, mati berulang-ulang kali sebelum kematiannya.

32. (Lord Campbell)
Supaya bisa berhasil, saya harus menunjukkan bahwa saya lebih rajin dari orang-orang lain.

33. (Thomas Carllyle)
Bebuatlah! Hanya dengan begitu kita dapat membikin mungkin apa yang tidak mungkin.

34. (Thomas Carllyle)
Jiwa yang tenang, sanggup menguasai keadaan.

35. (Hebert N. Casson)
Orang akan menerima celaan yang sepatut-patutnya tanpa menaruh dendam, apabia kita dapat menunjukkan dengan jelas segala kebaikan dan kesalahannya.

36. (Catherall)
Tiga dasar untuk belajar, ialah : banyak melihat ; banyak mendengar dan banyak belajar.

37. (Philosophus Cato )
Membaca tanpa mengerti apa yang dibaca, sama dengan tidak berbuat apa-apa.

38. (Ibnu Qurroh)
Kesenangan tubuh itu terletak ada sedikit makan ; kesenangan jiwa terletak dalam sedikit berbuat buruk ; kesenangan hati terletak di dalam sedikit kepentingan ; kesenangan lidah terletak di dalam sedikit berbicara yang bukan-bukan.

39. (Cicero)
Kekayaan yang paling terjamin dan paling baik ialah rasa puas dengan apa yang kita miliki.

40. (Cicero)
Supaya bisa hidup panjang, kita harus hidup tenang.

41. (Cicero)
Pemilik rumah harus jadi perhiasan bagi rumahnya, bukan rumah yang jadi perhiasan pemiliknya.

43. (Colton)
Manusia dibekali dua mata,tetapi hanya dengan satu mulut agar dia bisa melihat dua kali lebih banyak daripada berbicara.

44. (Colton)
Korupsi adalah seperti sebuah bola salju, sekali menggelinding, ia akan bertambah besar.

45. (Emerson)
Ujian yang benar dari peradaban bukanlah sensus, ataupun besarnya kota-kota, ataupun kekayaan alamnya, melainkan jenis orang yang dihasikan oleh suatu negara.

46. (Joan Couwie)
Makin bijaksana seseorang, makin pandailah dia menjaga mulutnya.

47. (Cromwell)
Janganlah hanya menempa besi sewaktu masih panas, tetapi buatlah besi itu panas dengan menempanya.

48. (Cyrus)
Kesabaran yang terlampau sering diganggu, akan meletus menjadi kemarahan yang tiada tara.

49. (Davira)
Belajar tanpa pikiran adalah pekerjaan yang merugikan, pikiran tanpa belajar adalah berbahaya.

50. (Demokritos)
Berjuang melawan hawa nafsu kita adalah sukar, menundukkannya memerlukan jiwa yang besar dan pikiran yang mendalam.

51. (Demokritos)
Apa yang baik, hanya dengan jerih payah dapat diajarkan ; apa yang jelek dapat diperoleh tanpa diajarkan.

52. Demosthenes)
Segala apa yang besar tidak selalu baik , tetapi segala sesuatu yang baik adalah besar.

53. (Dhammapada )
Bagaikan batu yang teguh tiada tergoyahkan, demikian pula orang bijaksana tiada goyah di tengah-tengah celaan ataupun oujian.

54. (Charles Dickens)
Kemauan adalah sebagai sebilah beliung yang tajam, yang dapat membuat jalan melalui hutan rimba.

55. (Diogenis)
Kemerdekaan berbicara adalah milik masyarakat yang paling berharga.

56.(Disraeli)
Menyadari bahwa Anda bodoh adalah langkah yang besar menuju ke pengetahuan.

57. (Downing)
Kritikus-kritikus profesional adalah sebagian besar orang yang tidak mempunyai cukup bakat untuk menandingi orang-orang yang mereka kritik.

58. (Michael Drury)
Kematangan bukanlah suatu keadaan yang dicapai secara tiba-tiba. Ia merupakan suatu perkembangan yang kontinyu dan dicapai lebih banyak oleh wawasan daripada usia.

59. (Thomas Alva Edison )
Tidak ada jalan keluar yang dipakai untuk menghindarkan diri dari sesuatu, kecuali berpikir.

60. (Albert Einstein)
Hidup yang menghidupkan orang lain adalah hidup yang berharga.*
61. (Emerson)
Orang besar memperhatikan kebesarannya dengan cara bagaimana ia memberikan teladan kepada bawahannya.

62. (Emerson)
Apa yang diajarkan di sekolah -sekolah dan universitas-universitas bukanlah pendidikan , melainkan ikhtiar menuju ke pendidikan.

63. (Emerson)
Jika alam menambah kesulitan, maka ia pun mengasah dan menajanmkan otak.

64. (Emerson)
Setiap orang yang saya jumpai, dalam beberapa hal adalah melebihi saya ; oleh karena itu saya selalu bisa belajar dari dia.

65. (Erasmus)
Melukai hati seseorang mudah, menyembuhkannya kembali susah.

66. (Euripides)
Tetap tenanglah menghadapi kemalangan, sebab sudah sering kali terjadi bahwa sesuatu kemalangan, akhirnya menimbulkan kebahagiaan yang besar.

67. (Feather)
Adalah suatu kesalahan untuk membiarkan kehidupan itu menjadi rumit. Kehidupan sebenarnya sangalah sederhana dan hanya dengan memikirkannya secara sederhana, dapat ia kuasai.

68. (Felicite de Lamenais)
Hak dan kuwajiban adalah seperti pohon-pohon palma, yang baru dapat berbuah bila tumbuh berdampingan.

69. (Fenelon)
Tuhan tidak pernah memberi lebih dari satu sekaligus, dan Ia tak memberikan saat kedua sebelum mencabut saat yang pertama.

70. (Ednar Ferber)
Bekerja, sekali lagi bekerja. Bekerja bagiku merupakan alat penenteram , perangsang , tempat pelarian , tempat latihan dan hiburan.

71. (Ednar Ferber)
Saya tak pernah menemukan sesuatu di dunia ini yang lebih menyenangkan dan lebih membantu , daripada bekerja.

72. (Henry Ford)
Datang bersama-sama adalah suatu permulaan ; tetap bersama-sama adalah kemajuan, dan bekerja sama adalah sukses.

73. (Benyamin Franklin)
Kemalasan menggerogoti - bagaikan tahi besi - lebih cepat daripada bekerja.

74. (Benyamin Franklin)
Bacokan-bacokan kecil menebang kayu besar.

75. (Benyamin Franklin)
Belilah apa yang tidak Anda butuhkan, dan segera Anda akan terpaksa menjual apa yang Anda butuhkan.

76. (Mahatma Gandhi)
Kekerasan yang datang dari pihak rakyat adalah lebih menakutkan daripada kekerasan yang datang dari pihak penguasa.

78. (Mahatma Gandhi)
Manakala kita menyadari bahwa kita menyeleweng, maka adalah kewajiban kita untuk berbalik dan kembali meneruskan perjalanan yang benar.

79. (Imam Ghazali)
Barangsiapa suka menyalahi ketentuan, maka ia telah membuka pintu untuk pelbagai gangguan dan penderitaan.

80. (Imam Ghazali)
Kuat dan jayanya suatu umat adalah karena akhlaknya ; bila akhlaknya rusak, maka binasalah umat itu.

81. (Khalil Gibran)
Nilai seorang manusia itu ditentukan dari keberaniannya memikul tanggungjawab , mencintai hidup dengan kerja, membawanya kepada kegairahan hidup yang paling tersembunyi.

82. (Khalil Gibran)
Perjalanan yang bermil-mil jauhnya, dimulai dari selangkah.

83. (Girard)
Modal paling baik dari seseorang ialah kerajinannya.

84. (Herman Glassow)
Senapan akan membuat kita kuat, mentega hanya akan membuat kita gemuk.

85. (Gothe)
Hanya penderitaan hidup yang mengajarkan kepada manusia menghargai kebaikan dan keindahan hidup.

86. (Gothe)
Yang pokok dan penting dalam kehidupan ini ialah memperhatikan satu tujuan yang tinggi dan luhur serta kecakapan dan ketekunan untuk mencapainya.

87. (Gothe)
Pemerintah yang paling baik ialah pemerintah yang mengajar kita memerintah diri sendiri.

88. (Gothe)
Orang yang memang baik akan menemui jalan yang baik, dalam keadaan yang bagaimana pun juga

89. (Gothe)
Kepandaian dipelihara dalam ketegangan ; karakter digembleng dalam gelombang badai dan taufan.

90. (Gothe)
Kehilangan milik, tak begitu penting. Kehilangan kehormatan adalah lebih parah, tetapi yang lebih celaka lagi ialah kehilangan keberanian.*
91. (Goldsmith)
Jarang orang maju jika ia tidak mempunyai contoh lain daripada dirinya sendiri untuk ditiru.

92.(Ulysses Grant)
Kehendak rakyat adalah hukum yang terbaik.

93. (George Granville)
Apa yang kita berikan dengan tulus hati, adalah milik kita untuk selama-lamanya.

94.(Fuller)
Segala hal yang mudah tadinya sulit.

95. (Gustav)
Orang yang percaya pada harga dirinya tidaklah mengharapkan pujian dari orang lain ; orang yang mengharapkan pujian dari orang lain adalah orang yang ragu-ragu akan harga dirinya.

96. (Haine)
Tak ada yang lebih berbahaya daripada pikiran besar dalam kepala kosong.

97. (Lord Halifax)
Orang digantung bukan karena ia mencuri kuda, melainkan agar jangan kuda itu dicuri.

98.(Hamilton)
Orang yang kemampuannya biasa saja tetapi tekun, lebih dihormati dan lebih berharga daripada orang yang cakap tetapi kemampuannya rapuh.

99. (Bertrand Russell)
Untuk membuat pernikahan berhasil, perlu kerjasama dua orang, tapi untuk menggagalkannya cukup seorang saja.

100. (Hamka)
Semiskin-miskin seseorang, adalah orang yang miskin budi pekerti.

101. (Thomas Hardy)
Kita melihat kebahagiaan itu seperti pelangi. Tidak pernah berada di atas kepala kita sendiri, selamanya di atas kepala orang lain.

102. (Hare)
Bagi Adam, taman firdaus adalah rumahnya ; bagi beberapa keturunannya, rumah tangga adalah taman firdausnya.

103. (Hazlitt)
Kemakmuran adalah guru yang besar; nasib malang adalah guru yang lebih besar lagi. Kekayaan memanjakan jiwa ; kekurangan melatih dan memperkuatnya.

104. (Hazlitt)
Budi pekerti yang sederhana adalah hasil dari pikiran yang mendalam.

105. (Heinrich Hein)
Pengalaman itu sebuah sekolah yang baik, tetapi uang sekolahnya sangat mahal.

106. (Kong Fu Tse)
Orang yang berbudi tinggi mengharapkan segala sesuatu dari jerih payah sendiri, tetapi orang yang rendah budinya mengharapkan segala sesuatu dari orang lain.

107. (Higginson)
Segala lapangan dimenangkan oleh mereka yang percaya bahwa mereka pasti menang.

107. (Napoleon Hill)
Semakin kurang kematangan seseorang, semakin sering ia mengeluarkan pendapat-pendapat mengejek dan tak menyenangkan.

108.(Hobben)
Katakanlah yang benar, walaupun pahit untuk dikatakan.

109.(Ernst Hohenemser)
Tidak ada barang sesuatu yang besar kecuali kebenaran.

110.( Hopkin)
Kebesaran suatu bangsa bukan terdapat dalam kekayaan alamnya, tetapi dalam kekuatan kemauannya, kepercayaannya , kecakapannya dan moralnya.

111. (Horn)
Barangsiapa takut menghadapi kesukaran, selamanya dia tak akan maju.

112. (Victor Hugo)
Pergunakanlah segala alat dan akal yang ada padamu dan alam akan memberikan bantuannya.

113. (Hukumah )
Orang yang berakal percaya akan pekerjaannya ; orang yang bodoh percaya angan-angannya.

114. (Hukumah)
Yang mati bukan saja orang yang di dalam kubur ,tetapi juga orang berjalan dengan semangat terkubur.

115. (Hunter)
Kemalasan berjalan pelan-pelan dan kemiskinan segera menyusul.

116. (Hutton)
Kemurahan hati yang didampingi oleh keinginan diketahui orang, bukanlah kemurahan hati lagi.

117. (Jean de La Fontain)
Ia mengenal dunia tetapi tidak mengenal dirinya sendiri.

118. (Thomas Jefferson)
Kehendak rakyat adalah satu-satunya dasar yang sah dari setiap pemerintah , dan melindungi haknya untuk menyatakannya secara bebas, harus merupakan tujuan kita.

119. (Thomas Jefferson)
Yang merupakan intisari dari seluruh pemeritahan ialah kejujuran.

120. (Daniel Josselyn)
Orang-orang besar itu bukanlah orang-orang yang otaknya sempurna, melainkan orang-orang yang mengambil sebaik-baiknya dari otak yang tidak sempurna itu.*
121. (Knebel)
Orang bisa menerima nasehat, kadang-kadang lebih unggul daripada orang yang memberikannya.

122. (Kong Fu Tse)
Belajar tanpa berpikir tak ada gunanya, berpikir tanpa belajar adalah berbahaya.

123.( Kong Fu Tse)
Kemasyuran kita tak terletak pada kenyataan bahwa kita tidak pernah jatuh, akan tetapi bahwa kita bangkit berdiri lagi setelah jatuh.

124. (Kong Fu Tse)
Ilmu pengetahuan adalah mengetahui kedua-duanya, yaitu apa-apa yang diketahui orang dan apa-apa yang tidak diketahui orang.

125. (Kong Fu Tse)
Orang yang berjiwa besar ialah orang yang mempunyai kewibawaan, tetapi tidak sombong. Orang yag berjiwa kecil ialah orang yag sombong tetapi tidak mempunyai kewibawaan.

126. (Kong Fu Tse)
Apabila penguasa jujur, maka segala sesuatu akan beres, walaupun ia tidak mengeluarkan perintah-perintah ; tetapi sebaliknya, apabila penguasa sendiri tidak jujur, maka perintah-perintahnya tidak akan ditaati hingga segala sesuatunya tidak akan beres.

127.(La Bruyere)
Makin dekat kita dengan orang-orang besar, makin jelas kita lihat bahwa mereka hanyalah orang-orang biasa ; mereka nampak besar buat pelayan-pelayan mereka.

128. (La Fontain)
Sepanjang masa rakyat kecil senantiasa menjadi korban dari kebodohan orang-orang besar.

129. (Sumual Johnson )
Jika Anda mengganggur, jangan menyendiri ; jika Anda menyendiri, jangan menganggur.

130. (Frederick Langbridge)
Dua orang hukuman menjenguk ke luar terali penjara ; yang satu melihat lumpur , yang lain melihat bintang-bintang.

131. (Lao Tse)
Hanya orang yang tidak mementingkan diri sendiri, dapat dikatakan berharga dalam hidupnya.

132. (Lao Tse)
Orang berbudi tinggi di belakang layar, tetapi sebenarnya ia berada di tempat yang paling depan.

133. (Lao Tse)
Orang yang berbudi tinggi justeru karena ia tak poernah memamerkan kebesarannya, benar-benar mencapai kebesaran.

134 (La Rougchenfoucauld)
Ada dua golongan manusia yang tak pernah mengubah pendapatnya, yaitu orang gila dan orang mati.

135. (La Rougchenfoucauld)
Sopan santun dan hormat itu tidak saja menyenangkan orang yang menerima, tetapi juga membahagiakan orang yang memberinya.

136. (Lautillard)
Hidup tak beda dengan pidato, lebih penting isinya daripada panjangnya.

137. (Lavater)
Jangan percaya kepada orang yang menganggap segala-galanya baik , orang yang menganggap segala-galanya jahat , dan lebih-lebih orang yang acuh tak acuh terhadap segala-galanya.

138. (Gustave Le Bon)
Manusia tidak dipimpin oleh pikirannya, melainkan oleh karakternya.

139. (Ninon de Lengclos)
Apa yang indah tak selalu baik, tetapi apa yang baik selalu indah.

140. (Charles Linbergh)
Seorang lelaki adalah jantan ; dua orang lelaki setengah jantan , dan tiga orang lelaki bersama-sama menghadapi kesukaran adalah tidak jantan sama sekali.

141. (Abraham Lincoln)
Barangsiapa yang tidak yakin akan benarnya sendiri, akan mendapat banyak pelajaran.

142. (Abraham Lincoln)
Barangsiapa yang tidak lekas-lekas merasa puas dengan dirinya, akan mendapat kemajuan.

143. (Abraham Lincoln)
Pendapat umum, walaupun seringkali terbentuk atas dasar yang salah, namun pada umumnya mempunyai landasan yang kuat, berupa rasa keadilan.

144. (M.W. Littleton)
Alangkah baiknya kalau orang digerakkan oleh alasan yang berdasarkan logika ; akan tetapi ternyata, bahwa motif-motif manusia digerakkan oleh emosi-emosi dan perasaan-perasaan belaka.

145. (Longfellow)
Bukan suka cita dan bukan pula duka cita yang menjadi tujuan hidup kita, tetapi berbuat, berjuang , agar kita setiap hari lebih maju daripada hari-hari yag mendahuluinya.

146. (Longfellow)
Kebanyakan orang akan berhasil dalam hal-hal kecil, bila mereka tidak diganggu oleh ambisi-ambisi besar.

147. (Sir John Lubbock)
Kehidupan harus diukur dengan pikiran dan perbuatan, bukan dengan waktu.

148. (Lukman El Hakim)
Tidak semua orang besar itu termasyur dan tidak semua orang yang termasyur itu orang besar.

149. (George Christoph Lichtenberg)
Kebohongan yang paling berbahaya ialah berita benar yang diubah sedikit.

150. (Martin Luther)
Hati manusia adalah ibarat sebuah perahu yang terkatung-katung di tengah lautan ; angin ribut mempermainkannya dan menghempaskannya ke empat penjuru.[]
151. (Robert Burton)
Di dalam kehidupan, seperti permainan catur ; yang dapat melihat jauh ke depan yang menang.

152. (Edmund Burke)
Kegagalan dan kesengsaraan adalah guru yang keras dan kejam, yang bekerja demi kepentingan kita, yang tahu segi mana yang lebih baik dan mana yang sangat mencintai kita, melebihi kita sendiri.

153. (Guillaume )
Di antara hal-hal yang diperjualbelikan, cinta palsu lebih mahal harganya daripada cinta sejati.

154. (Hamka)
Sehabat sejati adalah orang-orang yang dapat berkata benar kepadamu dan bukan orang-orang yang dapat membenar-benarkan kata-katamu.

155. (Herakleitos)
Orang-orang yang mimpi tinggal di dunianya masing-masing.

156. (Ellen Sturgis Hopper)
Saya tidur dan bermimpi bahwa hidup adalah keindahan ; saya bangun dan menemukan bahwa hidup adalah kewajiban.

157. (Dr Marion Hillard)
Apa yang kita pungut dari kehidupan ini adalah apa yang kita tanam di dalamnya.

158. (Hipepocrates)
Hidup begitu pendek, padahal keahlian harus begitu lama dipelajari.

159.(Horatius)
Kekayaan akan mengabdi atau memperbudak pemiliknya.

160. (Horatius)
Permulaan yang baik adalah setengah dari pekerjaan.

161. (Josephh Houbert)
Anak-anak lebih banyak memerlukan teladan daripada kritik.

162. (Narciso Irala)
Menghendaki sesuatu cuma karena tidak ada jalan lain, ini adalah tindakan seorang hamba ; menghendaki sesuatu karena tidak ada kesulitan, adalah cara bertindak seperti binatang ; menghendaki sesuatu biarpun ada kesulitan , adalah cara bertindak manusia yang berakal budi ; menghendaki kesulitan yang ada di dalamnya (karena berpegang pada suatu cita-cita luhur) adalah cara bertindak seorang pahlawan.

163. (Thomas Jefferson)
Jangan belanjakan uang yang belum Anda peroleh. Jangan beli barang yang tidak Anda inginkan, karena murahnya.

164. ( John F. Kennedy)
Orang yang mencari kekuasaan dengan mengendarai harimau akan menemui ajalnya dalam perut harimau.

165. (Edna Kerr)
Tragedi yang terbesar bagi hidup seseorang adalah apabila ia tidak mengetahui pekerjaan apakah yang sesuai bagi dirinya dan bakatnya.

166. (Inayat Khan)
Hati-hatilah dengan berjanji, karena hal itu akan menjadi ukuran sampai di mana keluhuran budimu.

167.( Kong Fu Tse)
Jangan melupakan pengalaman-pengalaman yang lalu, karena pengalaman-pengalaman itu dapat menjadi penuntun di kemudian hari.

168. (Kong Fu Tse)
Tidak perlu Anda bersedih karena tidak dihargai orang, tetapi bersedihlah bila Anda tidak berharga.

169. (Kong Fu The)
Orang dapat membuat cita-cita besar, tetapi bukan cita-cita yang membuat orang besar.

170.(Kubrock)
Bila Anda dapat memahami lebih banyak orang, Anda dapat memahami diri Anda lebih baik.

171. (Horatius)
Dalam keadaaan sulit, orang harus tetap tenang.

172. (Lao Tse)
Hanya orang yang tidak mementingkan diri sendiri, dapat dikatakan berharga dalam hidupnya.

173. (Lao Tse)
Hati hanya akan tenteram bila selalu membuat kebaikan terhadap orang lain.

174. (Lao Tse)
Selagi istana-istana raja dipelihara dengan sangat mewah, sawah-sawah ditelantarkan penuh dengan rumput, dan lumbung-lumbung padi kosong, raja-raja mengenakan pakaian-pakaian yang mewah dan pedang-pedang yang tajam, minuman dan makanan secara berlebih-lebihan, memiliki harta kekayaan lebih dari kebutuhan, maka itulah hal-hal yang merangsang timbulnya pemberotakan.

175. (La Rouchenfoucauld)
Kita sering menyombongkan diri bahwa kita tidak pernah merasa jemu,tetapi kita terlalu congkak untuk menginsyafi betapa seringnya kita menjemukan orang lain.

176. (La Rouchenfoucauld)
Sebaiknya tujuan Anda bukan berapa buah yang dapat Anda petik dari usaha Anda, tetapi berapa benih yang dapat Anda tanamkan.

178. (La Roucenfoucauld)
Bila orang tak menemukan kedamaian di dalam dirinya sendiri, tak perlu ia mencarinya di tempat lain.

179. (Lavater)
Cara orang memberi sesuatu, lebih bisa menunjukkan wataknya daripada benda yang ia berikan.

180. (O.S. Marden)
Yang membuat orang jadi kuat bukanlah kemenangan-kemenangan melainkan kekalahan-kekalahan. []
181. (K. Loren)
Ubahlah setiap kesalahan yang terjadi , jangan disesali.

182. (Iam Maliky)
Kesulitan akan bertambah jika dihitung-hitung, tetapi akan lenyap setelah tidak diperhatikan.

183. (Magdalena)
Menganggap enteng terhadap hidup adalah lebih baik daripada menganggap berat.

184. (Magdalena)
Kebahagiaan itu bagaikan kembang yang tetap mekar, jika yang melihatnya puas dengan memandang dan menciumnya ; tetapi jika ia melewati batas itu hingga memegangnya dan memainkannya , maka kembang itu akan layu dan runtuh hingga lenyaplah keharumannya.

185. ( Austin O' Malley)
Makin kecil kepalanya, makin besar impiannya.

186. (Ruby Manikam)
Jika Anda mendidik pria berarti Anda mendidik seorang manusia , tetapi jika Anda mendidik wanita berarti Anda mendidik seluruh keluarga.

187. (Horace Mann)
Seorang guru yang mencoba mengajar tanpa menimbulkan dan menghidup-hidupkan keinginan dan semangat belajar pada murid-muridnya, sama saja dengan orang yang menempa besi dingin.

188. (Thomas Mann)
Pendapat-pendapat tak dapat hidup jika orang tak diberi kesempatan untuk memperjuangkannya.

189. (O.S. Marden)
Orang-orang yang lemah menunggu datangnya kesempatan ; orang-orang yang kuat membuat kesempatan itu.

190. (O.S. Narden)
Tujuan hidup adalah cukup kuat untuk mencemerlangkan suatu bakat yang terpendam menjadi ratna yang gemerlapan.

191. (O.S. Marden)
Tawon bukan satu-satunya serangga yang hinggap di bunga, akan tetapi dialah satu-satunya yang membawa madu.

192. (O.S. Marden)
Keberanian tanpa otak akan menang melawan otak tanpa keberanian.

193. (O.S. Marden)
Siapa yang tak mau mendengarkan suara akal sehat, akan dihukum oleh akal sehat itu.

194. (Abe Martin)
Sementara orang tua tidak mengajari anaknya untuk berjalan di sebelah jalan yang benar, sebab mereka sendiri tidak berada di jalan itu.

195. (George Mason)
Seperti halnya setiap benang emas itu berharga, demikian pula setiap menit dari waktu kita.

196. (Massimo d'Azeglio)
Bagi suatu pemerintahan yang zalim, seorang syuhada lebih berbahaya daripada suatu pemberontakan.

197. (H.O. Mattern)
Jalan menuju kebahagiaan adalah sebagai berikut :
Bebaskanlah hatimu dari dendam dan rasa takut.
Hiduplah sederhana, harap sedikit,memberi banyak.
Isilah penuh harapanmu dengan kasih sayang.
Pancarkanlah cahaya matahari.
Lupakanlah dirimu sendiri dan ingatlah orang lain.
Perlakukan sesama manusia seperti Anda sendiri ingin diperlakukan.

198. (Menander)
Di sinilah letak nilai hidup ; hidup tidak semata-mata untuk diri sendiri.

199. (Mencius)
Keramahan mengalahkan kekerasan, bagaikan air mematikan api.

200. (Michelangelo)
Hal kecil membentuk kesempurnaan, tetapi kesempurnaan bukanlah hal yang kecil.

201. (Ministry)
Seorang optimis adalah orang yang mengambil air dingin yang disiram di atas idenya, dipanasakan dengan harapan, dan menggunakan uapnya untuk mendorong ia maju.

202. (Ministry)
Nilai manusia bukan bagaimana ia mati, melainkan bagaimana ia hidup ; bukan apa yang dia diperopleh ,melainkan apa yang dia berikan ; bukan apa pangkatnya, melainkan apa yang telah diperbuatnya dengan tugas yang diberikan Allah kepadanya.

203. (Mirabeau)
Aku akan menemukan jalan. Kalau tidak, aku akan membuatnya. Tak ada sesuatu yang mustahil bagi orang yang mau.

204. (Guy Millet)
Kesediaan memberi lebih banyak, adalah lebih penting artinya daripada pemberian itu sendiri.

205. (Montaigne)
Seorang yang bijaksana hanya melihat apa yang patut dilihatnya bukan melihat semua yang dapat dilihatnya.

206. (Montaigne)
Berlaku hormat tak usah membayar apa-apa, tetapi dengan hormat orang dapat membeli apa-apa, karena sopan santun itu menghias segala perbuatan.

207. (Montesquie)
Republik-republik jatuh karena kemewahan, kerajaan-kerajaan jatuh karena kemiskinan.

208. (Emerson)
Kekayaan yang utama ialah kesehatan.

209. (Nabi Muhammad SAW)
Tuhan tidak menjadikan sesuatu yang lebih utama daripada akal.

210. (Nami Muhammad SAW)
Tidaklah sempurna iman seseorang, sebelum dia mencintai sesamanya seperti mencintai dirinya sendiri. []
211. (Muhammad Ali Pasya)
Kesempatan datang dengan tiba-tiba dan perginya pun dengan mendadak pula. Siapa yang berani menangkap kesempatan, dia itulah yang akan menciptakan pekerjaan besar.

212. (Multatuli)
Mengetahui kebenaran tidak begitu sulit, sekiranya kita tidak begitu pengecut. Biasanya kita tidak berani untuk mengetahui yang benar.

213. (Multatuli)
Siapa yang tidak bekerja tidak makan, kata seorang ahli ekonomi. Dan rakyat yang menderita lapar,menjawab," Yang tidak makan, tidak bisa bekerja."

214. (Multatuli)
Seorang penunggang kuda jatuh dari kudanya ; sejak itulah setiap orang yang jatuh dari kudanya, menamakan dirinya penunggang kuda.

215. (Prof. Dr. H.A Mukti Ali)
Dengan ilmu, kehidupan menjadi enak ; dengan seni, kehidupan menjadi halus, dan dengan agama, hidup menjadi terarah dan bermakna.

216.(Nopoleon)
Kecakapan tak begitu berarti apabila tak ada kesempatan.

217. (Napoleon)
Selama keberanian masih berkobar-kobar, tak suatu kekalahan pun kita alami.

218. (Napoleon)
Kehormatan lebih tinggi nilainya daripada hidup ; mengenai kehormatan, tidak boleh kita bertekuk lutut.

219. (Napoleon)
Rantai penghubung yang terbaik antara raja atau kepala negara dan rakyat ialah kemakmuran.

220.(Napoleon)
Barangsiapa yang takut akan kehilanghan kemasyurannya, pasti akan mengalami apa yang ditakutkan itu.

221. (Napoleon)
Hanya ada dua hal yang menyebabkan seseorang segan melakukan perbuatan-perbuatan tercela, yaitu agama dan rasa harga diri.

222. (Napoleon)
Tak tahu, belajarlah!
Tak bisa, bersungguh-sungguhlah !
Mustahil, cobalah !

223. (Iskandar Zulkarnaen)
Tak ada yang mustahil bagi yang berani mencoba.

224. (M.Yunan Nasution)
Malas adalah kuburan bagi orang hidup.

225. (Necker)
Wanita harus beradab dan sopan santun, untuk membangkitkan perasaan ksatria dalam hati laki-laki.

226. (Jawaharlal Nehru)
Bagi orang yang mempunyai tujuan, tidak akan mempunyai hari akhir.

227. (Zoroaster)
Berbuat kebaikan kepada orang lain, itu bukan saja suatu kewajiban, bahkan suatu kesegaran batin yang dapat menyempurnakan kesehatan dan kebahagiaan Anda.

228. (Nepos)
Watak seseorang menentukan nasibnya. Kebahagiaan atau kesengsaraan adalah akibat yang tak dapat dihindarkan dari wataknya.

229.(Newton)
Hari tua menyergap masa muda yang melewatkannya secara ugal-ugalan, seperti api membakar rumah rongsokan.

230. (Nicase)
Bukan yang kuat, tetapi yang uletlah yang menjadikan mereka 'orang besar'.

231. (Beverley Nicholas)
Perkawinan itu buku dengan bab pertama dalam bentuk sajak, lainnya prosa.

232. (Richard M. Nixon)
Nilai kita dengan tindakan-tindakan, dan bukan dengan kata-kata.

233. (O'Henry)
Cinta, kerja , keluarga, agama, seni ,dan patriotisme adalah kata-kata kosong tanpa arti bagi orang-orang yang mati kelaparan.

234. (Jules Feifer)
Seniman boleh mewarnani langit dengan warna merah karena mereka tahu bahwa langit itu biru. Kita yang bukan seniman harus memberi warna pada benda-benda seperti kenyataannya ; kalau tidak, orang-orang menganggap kita bodoh.

235.(Alex Osborn)
Lampu Aladin juga tidak bersinar dengan sendirinya, tetapi Aladin harus menggosoknya lebih dahulu.

236. (Ovidius)
Orang dapat menangkap lebih banyak lalat dengan madu, daripada dengan cuka.

237. (Alex Osborn)
Kesenangan cenderung untuk menghambat daya cipta kita, sedangkan kesengsaraan justru mendorong daya cipta.

238. (Alex Osborn)
Daya khayal kreatif hanya bisa kita pandang sebagai anugerah ajaib dari Tuhan, yang tidak bisa dipahami oleh manusia.

239. (Sir William Osler)
Hiduplah pada hari ini. Jangan mengkhayalkan masa depan yang belum pasti. Nikmatilah hidup setiap hari, sampai waktu tidur.

240. (Sir William Osler)
Cara yang paling baik untuk menghadapi masa depan ialah dengan seluruh tenaga, semangat, dan kecakapan melaksanakan pekerjaan yang Anda hadapi sekarang, sesempurna-sempurnanya.[]
241. (Bendictus)
Apabila agama sudah diasingkan, maka nilai kemanusiaan menjadi goncang dan menanti robohnya.

242. (Abu Bakar Sibli)
Hiduplah Anda seperti pohon kayu yang lebat buahnya, tumbuh di tepi jalan. Dilempar orang dengan batu, tapi dibalas dengan buah.

243. (Harold Sherman)
Hanya ada dua cara untuk memetik keuntungan dari hidup , pertama : memetik dari pengalaman-pengalaman Anda sendiri, dan kedua : memetik dari pengalaman-pengalaman orang lain.

244. (Panin)
Bukan air yang di luar kapal yang menenggelamkannya, melainkan air di dalamnya.

245. (Dr Suryadipura Paryana)
Kecerdasan budi tidak kurang pentingnya daripada kecerdasan akal, bahkan paling perlu di dalam kehidupan manusia .

246. (Pascal)
Kekuatan memikirkan sesuatu, menguasai segala-galanya ; ia menciptakan keindahan , keadilan dan kebahagiaan, yang merupakan segala-galanya di dunia ini.

247. (Louis Pasteur)
Kemauan adalah sangat penting, karena aksi dan kerja biasanya mengikuti kemauan ; dengan kemauan ,kita membuka pintu ke arah sukses.

248. (Ovidius)
Hanya dengan mata orang lainlah kita dapat melihat kekurangan-kekurangan kita.

249. (Wendell Philips)
Keberanian fisik adalah naluri binatang ; keberanian moral adalah keberanian yang jauh lebih tinggi dan murni.

250. (Wendell Philips)
Revolusi-revolusi tidak dibuat ; mereka timbul sendiri.

251. (Abe Piere)
Kehidupan kelak bukan suatu kehidupan yang akan datang, kehidupan itu sudah mulai sekarang.

252. (William Pitt)
Di mana hukum berhenti berlaku, di sanalah kelaliman mulai merajalela.

253. (William Pitt)
Kekuasaan yang tak terbatas, merusak orang yag memilikinya.

254. (D Max Planck)
Kepercayaan kepada Tuhanlah yang menjadi dasar ilmu pengetahuan. Dialah yang merupakan mahkota dari sistem penyusunannya.

255. (Plato)
Orang yang berkepribadian luhur, tentu selalu memiliki dua hal, yaitu : gairah dan kebaikan.

256. (Plato)
Janganlah bimbang menghadapi segala penderitaan , sebab makin dekat cita-cita akan tercapai, makin banyak penderitaan yang kita alami.

257. (Plato)
Siapa yang tidak bisa memimpin diriya sendiri , tidak akan bisa memimpin orang lain.

258. (Plautus)
Satu saksi yang melihat, lebih berarti daripada sepuluh saksi yang hanya mendengar.

259. (Plautus)
Tatakrama yang buruk lebih mengotorkan pakaiaan yang bagus daripada lumpur.

260. (David Polling)
Kematangan adalah belajar untuk hidup di tengah-tengah perkara yang tak dapat dilawan ataupun dikalahkan.

261. (Pope)
Kebenaran tidak memerlukan hiasan bunga kata.

262. (Schelling)
Jika orang sadar akan kecakapannya, maka ia lekas pula membuktikan kecakapannya itu.

263. (Pouw Kioe An)
Pikiran mencintai sesama manusia, akan timbal balik mendatangkan rasa cinta dari pihak lain.

264. (Pouw Kioe An)
Isilah ruang hati kita dengan pikiran-pikiran yang mulia, agar tak ada tempat terluang bagi masuknya pikiran-pikiran jahat.

265. (Pouw Kioe An)
Rejeki selalu mencari orang yag sabar, ulet, tahan uji, dan gembira.

266. (Pouw Kioe An)
Tawon yang rajin bekerja mengumpulkan madu dari bunga-bunga, tidak berkeluh-kesah bahwa di antara sekian banyak jenis bunga, ada yang mengandung racun dan berduri.

267. (Pythagoras)
Tahanlah menderita kemalangan ; kemalanganlah yang mematangkan manusia.

268. (Ramayana)
Keharuman bunga tak pernah semerbak mewangi melawan arah angin, tetapi keharuman nama dan jasa-jasa manusia menyebar luas ke segala penjuru.

269. (Dean Wringe)
Dengan musnahnya harta kekayaan,orang tak kehilangan apa-apa ; dengan hilangnya kesehatan,orang kehilangan sesuatu ; tetapi hilangnya karakter, orang kehilangan segala-galanya.

270. (George Santayana)
Mereka yang tak dapat mengingat pengalaman masa lampau, pasti akan mengulanginya.[]
271. (Princess Karaja)
Obat yang paling manjur untuk melupakan kesedihan sendiri ialah usaha untuk meringankan kesedihan orang lain.

272. (Pythagoras)
Jangan sekali-kali memulai peperangan, tetapi pertahankanlah negara Anda , karena peperangan membinasakan dan merendahkan martabat manusia.

273. (Pythagoras)
Sebuah tong yang penuh dengan pengetahuan, belum sama nilainya dengan setetes budi.

274.(Plato)
Mengalahkan diri sendiri adalah kemenangan yang paling agung.

275. (Napoleon)
Hidup yang penuh aktifitas, selalu menguntungkan bagi kesehatan.

276. (Napoleon)
Segala-galanya akan lenyap, hanya kenang-kenangan akan perbuatan-perbuatan baik yang bersifat abadi.

277. (Nabi Muhammad SAW)
Barangsiapa yang mengenal dirinya, ia telah mengenal Tuhannya.

288. (Nabi Muhammad SAW)
Harapan adalah rahmat Tuhan bagi manusia ; kalau bukan karena harapan, tiadalah seorang ibu akan sudi melahirkan anak , tiadalah seorang petani akan sudi menaburkan benih.

289. (Bertrand Russel)
Kesukaran dengan dunia ini ialah bahwa orang-orang bodoh berlaku yakin, dan orang-orang cerdas selalu diliputi keragu-raguan.

290. (Josep Reux)
Kejahatan sering menang, tetapi tidak dapat menguasai keadaan.

291. (Ruckert)
Tidak sulit bagi air untuk menjadi basah ; tidak sulit bagi api untuk menjadi panas , tetapi betapa sulit bagi manusia untuk menjadi manusia.

292. Yose Rizal)
Hidup ini tidak berguna jika tidak ditujukan kepada cita-cita luhur.

293. (Roberspiere)
Negara yang merdeka ialah di mana hak-hak manusia dihormati dan semua undang-undang bersifat adil.

294. (Margaret Rowe)
Religi itu berdasarkan iman, sedangkan ilmu pengetahuan tidak. Dua hal ini hanya dapat berpadu dalam jiwa seorang ilmu pengetahuan yang beriman.

295. (Eleanor Roosevelt)
Kerjakanlah apa yang menurut hati nurani Anda benar, meskipun Anda akan menghadapi kritik. Anda akan dicela kalau mengerjakannya dan tetap akan dicela juga kalau tidak mengerjakannya.

296. (Eleanor Roosevelt)
Cara menghadapi kritik ialah : bersikaplah kokoh seperti pohon beringin, tetapi tetap rendah hati.

297. (Jen Rostant)
Jalan yang lurus itu sering berarti jarak terjauh antara dua ujung.

298. (Jean Jacques Rousseau)
Masa muda adalah waktu untuk belajar kebijaksanaan, dan masa tua adalah waktu untuk mempraktekkannya.

299. (Jean Jacques Rousseau)
Kesabaran itu pahit, tetapi buahnya manis.

300. (Jean Jacques Rousseau)
Saya tidak banyak belajar di sekolah , tetapi sekolah yang paling lama saya kunjungi ialah sekolah kesengsaraan dan kegagalan. []
301. (Shekespeare)
Bukannya jalan menuju kebahagiaan itu selalu ditaburi bunga mawar yang harum, melainkan penuh duri dan pahit.

302. (Schopenhauer)
Persediaan yang cukup berupa kesabaran dan tawakal, adalah yang paling perlu dalam perjalanan hidup kita.

303. (John Ruskin)
Mendidik tidak berarti mengajarkan kepada orang-orang apa yang mereka tidak ketahui, tetapi mendidik adalah suatu pekerjaan yang memakan hati,yang harus dijalankan terus-menerus,yang sangat sulit dan harus dilaksanakan dengan ramah-ramah, pengawasan, peringatan,perintah dan pujian,tetapi terutama sekali ialah dengan memberi tauladan.

304.Jika Anda membutuhkan pengetahuan, Anda harus bekerja keras, dan jika Anda membutuhkan kesenangan, Anda juga harus bekerja keras. Bekerja keraslah hukumnya.

305. (Schopenhauer)
Kebanyakan dari kita tidak mensyukuri apa yang sudah kita miliki,tetapi selalu menyesali apa yang belum kita capai.

306. (John Ruskin)
Dalam seni itu,tangan dan kepala serta hati harus bergandengan bersama-sama.

307. (Bertrand Russel)
Cinta itu bukan sumber bahagia, tetapi ketiadaan cinta adalah sumber derita.

308. (Solomon)
Ilmu itu adalah yang paling utama, karena itu pelajarilah ilmu itu, dan dengan segala kesanggupan carilah pengertian.

309. (Franz Schubert)
Mendapat pertolongan orang lain ialah sebagai berdiri di atas sebilah papan yang lapuk. Pertolongan yang baik ialah berdiri di atas kekuatan sendiri.

310. (Charles M Schwab)
Tidak ada seseorang yang bekerja sempurna dan tekun karena kritik-kritik, melainkan karena pujian jugalah adanya.

311. (Seekocles)
Sorga tidak membantu kepada orang-orang yang tidak mau berusaha.

312. (Cyrus)
Jika Anda ingin mencapai yang tinggi, mulailah dari yag rendah.

313.(Seneca)
Hidup yang terisi penuh adalah hidup yang panjang.

314. (Seneca)
Rakyat yang lapar tak menghiraukan pikiran yang sehat, tidak pula mempedulikan keadilan dan tidak dapat dilunakkan dengan doa-doa apa pun juga.

315. (Seneca)
Api menguji emas, kesengsaraan menguji keberanian manusia.

316. (Seneca)
Hukuman yang paling berat untuk orang yang telah menjalankan sesuatu ketidakadilan ialah kesadarannya bahwa ia telah melakukannya ; tidak seorang pun mendapat hukuman yang kebih berat daripada orang yang diserahkan kepada siksasan-siksaan yang timbul dari hati nuraninya sendiri.

317. (Seneca)
Orang yang menjauhi sarang tawon karena takut sengatannya, tak layak mendapat madu.

318. (Bernard George Shaw)
Kekurangan uang adalah akar segala kejahatan.

319. (Bernard George Shaw)
Sebagian besar wanita lebih suka kelihatan cantik daripada cerdik, karena sebagian besar kaum pria lebih pandai melihat daripada berpikir.

320. (Sheen)
Hanya orang yang tahan berjalan di dalam gelap gulitalah yang dapat melihat bintang dengan terang.

321. (Peter Sirius)
Kita mengumpat orang yang menikah dengan pelayan wanitanya, tetapi kita membiarkan saja orang yang menjadikan pelayan terhadap wanita yang dinikahnya.

322. (Peter Sirius)
Orang belajar mengenal tanah airnya paling mendalam, di negeri asing.

323. (Socrates)
Hanya orang yang halus perasaannya, keindahan dan rahasia alam ini dibukakan Tuhan untuknya.

324. (Socrates)
Bertambah banyak aku tahu, bertambah kenal betapa tololnya diriku.

325. (Socrates)
Seorang hakim harus mempunyai kemampuan, yaitu,mendengar dengan rasa hormat, menjawab dengan bijaksana, mempertimbangkan dengan cermat dan memutuskan dengan adil.

326. (Shakespeare)
Segala sesuatu yang diinginkan dengan sangat bernafsu, segera terasa hambar bila telah terkabul.

327.(Socrates)
Akal itu tak lebih daripada alat untuk kebenaran dan kenyataan.

328. (Socrates)
Tak ada bahaya yang lebih besar daripada kebodohan dan tak ada pula kejahatan yang lebih jahat daripada wanita, karena sekuat-kuat hati lelaki, dapat dilembutkannya.

329. (Spelman)
Agama tanpa kesusilaan bagaikan pohon tanpa buah ; kesusilaan tanpa agama bagaikan pohon tanpa akar.

330. (Mme De Stael)
Suara hati nurani adalah sedemikian halusnya hingga mudah dicekik, tetapi sedemikian murninya hingga tak mungkin disalah-artikan.[]
331. (Seneca)
Suatu malapetaka memberi kesempatan untuk melaksanakan kebajikan.

332. (Seneca)
Kebenaran adalah sederhana. Kebenaran tidak memerlukan tipu muslihat untuk meyakinkan.

333.(Seneca)
Orang-orang yang sengsara,mudah percaya akan apa yang sangat mereka inginkan.

334.(Laurence Sterne)
Untuk memikat hati seseorang, kita perlu memberi perhatian yang lembut,yang tidak terlalu kentara sehingga menggelisahkan dan tidak pula terlalu samar hingga tidak dipahami.

335. (Laurence Sterne)
Kehausan akan ilmu pengetahuan, seperti kahausan akan harta, makin terasa sesudah ilmu atau harta diperoleh.

336. (J.S Steward)
Manusia dan peneliti adalah sama ; sekali tidak berguna kalau mereka kehilangan kepalanya.

337. (Sumantri Mertodipuro)
Manusia yang paling pandai menguasai diri ialah manusia yang paling sedikit mengganggu orang lain.

338. (Sumantri Mertodipuro)
Yang penting ialah bukan apa yang terjadi dengan kita, apa yang menimpa kita, akan tetapi sikap kita dalam menghadapi kejadian itu.

339. (Sumantri Mertodipuro)
Dengan bertindak tegas dan tenang, kita telah menang separuh.

340. (Dr Sun Yat Sen)
Mengerti itu sulit ,membuat orang lain mengerti lebih sulit lagi dan mengerjakan sendiri adalah yang paling sulit.

341. (Robert Smith Surtees)
Ada tiga benda yang tidak tidak akan pernah saya pinjamkan , yaitu : tulang saya, isteri saya dan nama saya.

342. (Swift)
Semua orang ingin panjang umur, tetapi tak seorang pun yang mau menjadi tua.

343. (Tacitus)
Makin korup suatu negara, makin banyaklah peraturan-peraturan yang dibuatnya.

344. (Rabindranat Tagore)
Kesenangan lahiriyah itu datangnya di kala kita mendapatkannya ; tetapi setelah kita meneliti , ia akan lenyap.

345. (Rabindranat Tagore)
Kesederhanaan menurut pembawaan lebih berharga daripada kemegahan yang dibuat-buat.

346. (Rabindranat Tagore)
Untuk memahani diri sendiri ,lihatlah bagaimana orang lain berbuat ; untuk memahami orang lain, periksalah diri sendiri.

347. (Rabindranat Tagore)
Bintang-bintang di langit tidak akan merasa kecil bila kita menyebutnya kunang-kunang.

348. (Rabindranat Tagore)
Jika orang tidak paham akan pertaliannya dengan alam,ia hidup dalam penjara yang dindingnya tiada dikenalnya.

349. (Talmud)
Ambisi membinasakan yang memilikinya.

350. (John Taylor)
Pena adalah alat yang paling berbahaya, jauh lebih tajam daripada pedang, dan menyebabkan luka yang lebih dalam daripada pecut atau tongkat rotan.

351. (Sir Wim Temple)
Bahan ramuan percakapan, yang pertama adalah kebenaran , berikutnya akal sehat , ketiga humor yang baik ,dan keempat ketajaman otak.

352. (Terrense)
Kalau kita tidak bisa bertindak seperti yang kita harapkan, maka kita harus bertindak seperti yang kita bisa.

353. (Theognis)
Terlalu banyak orang yang tidak memasang gembok pada lidahnya.

354. (Edmund Burke)
Sebahagian terbesar kejahatan-kejahatan yang mengganggu dunia ini, timbul dari perkataan-perkataan.

355. (Dean Wringe)
Perkataan adalah sesuatu yang membawa manusia selamat atau celaka.

356.(Zimmerman)
Bukalah dompet dan mulut Anda hati-hati, maka kekayaan dan reputasi Anda akan besar.

357.(Henry David Thoreau)
Hidup kita banyak disita oleh hal-hal yang kecil... Sederhanakanlah !

358. (Alfred Tounelle)
Seorang seniman melihat barang sesuatu tidak sesuai dengan sifat-sifat yang diperlihatkan oleh barang-barang itu, tetapi sesuai dengan apa yang dia lihat.

359. (Mark Twain)
Seorang bankir adalah seorang yang meminjamkan payungnya di waktu cerah, tetapi segera mengambilnya lagi bila mulai hujan.

360. (Henry Ward Beecher)
Saya membaca untuk tiga hal ; pertama : untuk mengetahui apa yang terjadi di dunia selama 24 jam terakhir ; kedua : untuk menggali pengetahuan apa yang saya perlukan dalam profesi saya ; ketiga : untuk mengetahui apa pun yang sekiranya dapat membangkitkan gagasan saya. []
361. (Lord Byron)
Kata-kata hidup dari setetes tinta yang jatuh di atas pikiran laksana embun, akan menyebabkan beribu-ribu dan mungkin berjuta-juta orang berpikir.

362. (Rogers Valiane)
Semua orang rindu akan kemajuan dan kesejahteraan, akan tetapi di dalam hidup ini orang harus menghadapi kenyataan.

363. (Vauvenargues)
Pikiran-pikiran yang luhur timbul dari hati.

364. (Vauvenargues)
Ide-ide yang besar, timbul dari hati nurani.

365. (Vauvenargues)
Ketidaksempurnaan alam, adalah sumber seni.

366.(Vergilius)
Keburukan hidup timbul, dan tumbuh paling subur dengan merahasiakannya.

367. (Vergilius)
Kerja yang dilakukan dengan semangat yang tak kenal menyerah, dapat mengatasi segala-galanya.

368. (Kong Fu Tse)
Mengetahui apa yang Anda ketahui dan mengetahui apa yang Anda tak ketahui, itulah sesunguhnya mengetahui.

369. (Kong Fu Tse)
Ciri orang yang beradab ialah : ia sangat rajin dan suka sekali belajar ; ia tidak malu belajar dari orang-orang yang kedudukannya lebih rendah daripadanya.

370. (Kong Fu Tse)
Makin banyak orang belajar, makin insyaflah dia betapa sedikitnya yang dia ketahui.

371. (Krisna)
Tidak ada usaha yang gagal ; kegagalan adalah usaha untuk mencapai kemenangan.

372.(Longfellow)
Orang yang genius seringkal tidak menarik hati dan kaku dalam pergaulan ,seperti meteor yang bersinar-sinar kalau jatuh di tanah pun tidak lebih dari batu.

373. (Menander)
Setiap keuntungan yang diperoleh dengan jalan yang tidak sah, membawa kerugian.

374. (Menander)
Sebagian besar duka-cita orang-orang, disebabkan oleh orang-orang itu sendiri.

375. (Mere)
Kecantikan adalah hadiah pertama dari alam kepada seorang wanita, dan yang pertama-tama pula diambilnya.

376. (Plato)
Semakin tinggi penghargaan orang kepada harta benda, semakin dalam pulalah turunnya penghargaan kepada kebaikan.

377. (Paow Kioe An)
Dalam diam, orang dapat berpikir tenang dan ketenangan inilah yang dapat menguasai keadaan.

378. (Shakespeare)
Kupuji ia yang dapat membaca dan selalu mengingat apa yang telah dibacanya. Tetapi lebih kupuji lagi orang yang mengerti akan maksud apa yang dibacanya.

379. (Shakespeare)
Hasrat dan kemauan adalah tenaga yang terbesar di dunia ini. Ia lebih berharga daripada uang atau kekuasaan ataupun pengaruh.

380.(Seneca)
Apabila Anda melihat seseorang yang tidak gentar menghadapi bahaya maut, tidak tergoncangkan oleh hawa nafsu, bahagia dalam kemalangan, tetapi tenang di tengah-tegah badai dan topan: apakah sikap yang demikian itu tak akan memaksa Anda menghormati orang itu?

381.(Washington)
Judi adalah anak dari kerakusan, kakak dari ketidakadilan, dan bapak dari malapetaka.

382. (Mahatma Gandhi)
Jadilah kamu manusia yang pada kelahiranmu semua orang tertawa girang, tetapi hanya kau yang menangis , dan pada kematianmu, semua orang menangis sedih tetapi kau sendiri yang tertawa.

383. (Issac Watts)
Dari bacaan dan percakapan, kita bisa mendapat banyak gagasan mengenai orang maupun benda, tetapi renungan kita sendirilah yang harus membentuk penilaian kita.

384. (Whittier)
Apabila kepercayaan telah hilang lenyap, kehormatan telah musnah, maka matilah orang itu.

385. (Ella Wheeleer Wilcox)
Sangat mudah untuk beriang gembira apabila hidup berlangsung dengan lancar dan menyenangkan,laksana lagu yang menawan hati. Tetapi orang yang pantas dipuji ialah orang yang masih sanggup tersenyum dalam keadaan yang serba menyayat memilukan hati.

386. (William Winter)
Hasrat yang kuat berkuasa dalam jiwa manusia adalah rasa harga diri.

387. (Aristoteles)
Apabila saya bertugas untuk mendirikan sebuah gunung dan berhenti bekerja sebelum tumpukan tanah terakhir saya letakkan di atas puncak gunung itu, maka sebenarnya saya telah gagal dalam tugas saya.

388. (Ludwig Van Beethoven)
Sifat-sifat yang baik sering kali tergelincir dan jatuh karena batu karang yang tajam berupa kemiskinan.

389. (Dr Werner Von Braun)
Dengan ilmu pengtahuan orang mencoba mengendalikan tenaga-tenaga alam di sekitarnya, tetapi melalui agama orang mencoba mengendalikan tenaga-tenaga alam yang ada di dalam dirinya sendiri.

390.(Budha Gautama)
Orang menjadi mulia atau sengsara bukan dari keturunannya, tetapi dari kelakuannya.[]
391.(Pouw Kioe An)
Penghidupan adalah guru yang banyak diam, akan tetapi manusialah yang terlalu banyak bicara.

392. (Pouw Kioe An)
Dengan rendah hati, orang dapat bersabar dan kesabaran itulah yang menentukan.

393. (Pouw Kioe An)
Ada tiga unsur yang maha penting yang harus diperhatikan untuk menghindari penyakit, yaitu : hawa nafsu , kebencian atau dendam, dan kecemasan.

394. (Plautus)
Dalam segala hal, jalan tengahlah yang terbaik. Segala apa yang berlebih-lebihan menimbulkan kesukaran-kesukaran.

395. (Plato)
Kesalahan terbesar para dokter ialah bahwa mereka mengobati jasmani tanpa berusaha mengobati rohaninya, padahal rohani dan jasmani pada hakekatnya satu dan tak dapat diperlakukan secara terpisah.

396. (Henry Ford)
Berpikir adalah pekerjaan yang paling berat dari antara segala macam pekerjaan. Itulah sebabnya sedikit sekali orang yang senang melakukannya.

397. (Ralph Bunche)
Tak ada masalah di kalangan umat manusia yang tidak dapat dipecahkan.

398. (J.D dela Mettrie)
Otak kita pun memiliki otot-otot dalam melakukan pekerjaan berpikir,tak bedanya dengan kaki kita yang punya otot-otot membantu kita dapat berjalan. Bila otot-otot itu tidak sering dilatih dan digunakan, maka otot-otot itu akan merosot kemampuannya.

399. (Gilbert)
Ada dua hal yang menjadi alasan mengapa kita harus mencoba melakukan sesuatu. Memperoleh hasil dan untuk memperoleh uang.

400. (Benyamin Franklin)
Jika Anda ingin mengetahui harga uang, cobalah meminjamnya barang sedikit dari orang lain.

401. (Jean Paget)
Tujuan dasar dari pendidikan ialah mencetak manusia yang mampu menciptakan sesuatu yang baru.Bukanlah sekedar mengajar kemampuan untuk mengulangi apa yang dilakukan orang dari generasi sebelumnya. Tujuannya adalah mencetak orang yang kreatif,memiliki daya penemuan, dan selalu ingin mencari tahu segala sesuatu yang berguna.

402. (Profesor Van Horne)
Kalau seseorag tidak membaca buku, bagaimana ia bisa membuka otaknya dari suasana terkucil? Bacalah apa saja untuk tujuan pendidikan maupun hiburan. Membaca itu sekurang-kurangnya bisa merangsaang daya khayal kita.

403. (Anonim)
Kebiasaan yang baik merupakan otot-otot bagi jiwa kita. Semakin banyak kita mempergunakannya, semakin kuat pribadi kita jadinya.

404. (John Wesley)
Bebuatlah yang baik dalam batas-batas kemampuannmu, dengan cara yang terbuka bagimu, di segala tempat yang ada dalam pengetahuanmu, dalam setiap waktu yang tersedia bagimu, kepada semua orang yang ada dalam jangkauanmu, sepanjang masa hidupmu.

405. (Mencius)
Tak ada kegirangan yang lebih besar daripada kegirangan yang disebabkan oleh kesadaran akan kejujuran, sebagai hasil dari pemawasan diri sendiri.

406. (O.S. Marden)
Mata yang terbuka lebar akan menemukan kesempatan di mana-mana.

407. (Maxwell)
Apabila seorang gadis tidak suka lagi berkata-kata dan pandangan matanya telah menjadi sayu, itulah tandanya bahwa ia sedang bercakap-cakap dengan hatinya sendiri.

408. (Ministry)
Nilai manusia,bukan bagaimana ia mati, melainkan bagaimana ia hidup; bukan apa yang ia peroleh ,melainkan apa yang dia berikan ; bukan apa pagkatnya, melainkan apa yang telah diperbuatnya dengan tugas yang diberikan Allah kepadanya.

409. (Nabi Muhammad SAW)
Agama itu akal, dan tidak ada agama bagi siapa yang tidak berakal.

410. (Plato)
Keadilan, kebenaran, kebebasan, itulah pangkal dari kebahagiaan.

411. (Seneca)
Hidup saja tidak mengandung kebesaran sedikit pun ; binatang pun hidup juga. Tetapi mati secara terhormat, berbudi dan berani, itulah suatu hal yag sungguh-sungguh besar. Meninggalkan dunia fana ini dengan penuh ketenangan jiwa dan hati nurani yang suci murni bila saaatnya telah tiba, di sanalah kita dapatkan suatu yang sungguh-sungguh luhur.

412. (Gothe)
Raja ataupun petani, ia akan merasa amat bahagia bila mendapat kedamaian dalam rumah tangganya.

413. (Khalil Gibran)
Cinta tak memberikan apa-apa selain jiwanya utuh penuh.

414. (Khalil Gibran)
Nilai seorang manusia ditetapkan dari keberaniannya memikul tangung jawab, mencintai hidup dengan kerja, membawanya kepada kegairahan hidup yang paling tersembunyi.

415. (Hamka)
Tiada satupun di dunia ini yang dapat mengangkat derajat wanita, selain daripada kesuciannya.

416. (Hare)
Kesucian adalah mustika kaum wanita ; kesetiaan adalah hiasan kaum pria.

417. (Hazklitt)
Kemakmuran adalah guru yang besar ; nasib malang adalah guru yang lebih besar lagi. Kekayaan memanjakan jiwa ; kekuragan melatih dan memperkuatnya.

418. (Pythagoras)
Tahanlah menderita kemalangan ;kemalanganlah yang mematangkan manusia.

419. (Princess Karaja)
Cara yang terbaik untuk melumpuhkan orang yang sedang marah ialah berbuat sesuatu yang menyebabkan ia ketawa.

420. (Kong Fu Tse)
Orang yang berbudi tinggi mengharapkan segala sesuatu dari jerih payah sendiri , tetapi orang yang rendah budinya mengharapkan segala sesuatu dari orang lain. []
421. (Peribahasa Italia)
Siapa yang ingin beristirahat harus mau bekerja.

422. (Peribahasa Jerman)
Sesuatu yang tumbuh biasanya tidak menimbulkan suara.

423. (Peribahasa Latin)
Bahaya tak akan bisa ditanggulangi, jika kita tidak mau mengambil resiko.

424. (Peribahasa Perancis)
Segala sesuatu akan datang kepada orang yang sabar menunggu.

425. (Anonim)
Bayarlah utang Anda dan Anda akan mengetahui harga diri Anda.

426.(Anonim)
Seekor burung kecil cukup puas dengan sebuah sarang kecil.

(Anonim)
427. Orang yang berenang dalam dosa akan tenggelam dalam penderitaan

(Anonim)
428. Jika Anda ingin mengetahui sifat seseorang, berilah ia wewenang.

429. (Anonim)
Barang-barang jelek tidak akan dijual. jika orang bodoh tidak pergi ke pasar.

430. (Anonim)
Orang yang merasa puas dalam ketidakpunyaaannya berarti benar-benar kaya.

431. (Thomas Carlyle)
Tindakan utama yang harus kita kerjakan bukanlah melihat apa yang terletak samar-samar di kejauhan, melainkan melaksanakan apa yang tampak jelas di depan mata.

432. (Dale Carnegie)
Masa depan harus dipikirkan baik-baik, direncanakan serta dipersiapkan sebaik mungkin. tetapi tidak boleh disertai dengan kekhawatiran. Jangan khawatir akan hari esok.

433. (Anonim)
Dilahirkan menjadi orang gentleman bisa jadi karena kebetulan, tapi mati sebagai gentleman pasti suatu prestasi.

434. (Anonim)
Kesempatan biasanya membentang jauh lebih panjang daripada kemampuan.

435. (Ralph Waldo Emerson)
Semua orator besar pada awalya adalah tukang pidato yang jelek.

436. (Karl Kraus)
Lebih baik tidak belajar melebihi apa yang kita butuhkan dalam hidup dan kehidupan.

437. (Edmund Burke)
Anda tidak dapat merencanakan masa yang akan datang dengan menggunakan masa lalu.

438. (Jean Paul Richter)
Seseorang tak pernah menggambarkan wataknya secara jelas, sejelas ia menggambarkan watak orang.

439..(Anonim)
Secara umum, teori-teori yang kita yakini kita sebut fakta dan fakta-fakta yang tidak kita yakini kita sebut teori.

440. (Robert Henri)
Perhatikanlah emosi Anda dan jangan pernah meremehkannya.

441. (Santo Prancis de Sales)
Mencari kesalahan itu sangat mudah, tetapi melakukan yang lebih baik sangat sulit.

442. (Voltaire)
Nama baik dan kehormatan adalah sebagai upah dari apa yang telah kita kerjakan kemarin ; tetapi hendaklah upah tersebut kita cari kembali setiap hari.

443. (Voltaire)
Berjumpa, berkenalan , bercinta dan berpisah, itulah cerita sedih di banyak hati manusia.

444. (Horace)
Dunia ini adalah komedi bagi mereka yang berpikir, suatu tragedi bagi mereka yang merasa.

441. (William Stern)
Seseorang dikatakan cerdik, apabila ia dapat berusaha melenyapkan kesulitan yang datangnya tiba-tiba.

442. (Anonim)
Ketidakberuntungan membuat kita mengerti apa arti keberutungan.

443.. (Thomas Jefferson)
Kejujuran adalah bagian pertama dari buku.

444. (Jim Goodwin)
Apa yang tampaknya tidak mungkin seringkali hanya karena belum dicoba.

445. (Lord Acton)
Rasa aman yang dinikmati oleh kelompok minoritas adalah ukuran apakah sebuah negara menjunjung tinggi kebebasan.

446.. (Joseph F.Newton)
Banyak orang kesepian karena mereka membuat tembok, bukan jembatan.

447.(Theodor Haecker)
Hanya cahaya di masa depan yang bisa dipercaya.

448. (Anonim)
Perbedaan utama antara seorang yang bijaksana dengan seorang yang bodoh adalah kesalahan orang bodoh tidak pernah mengajarkan sesuatu bagi dirinya

449. (Franz Kafka)
Masa muda bahagia karena memiliki kemampuan untuk melihat keindahan. Orang yang mempertahankan kemampuannya untuk melihat keindahan akan awet muda.

450. ( William James)
Jika dua orang bertemu ,sesungguhnya ada enam orang yang hadir di sana : dua orang tadi secara fisik ; dua orang yang saling menilai lawan bicaranya, dan dua orang lagi yang saling membandingkan dengan dirinya sendiri. [*]

(Djajus Pete, Bojonegoro, 9 - 18 Pebruari 2011).-